Co wypić

Najsłynniejszym słoweńskim alkoholem są wina. Sztuka uprawiania winorośli na terenie obecnej Słowenii ma długą i bogatą tradycję sięgającą 2400 lat wstecz. Znaleziska archeologiczne potwierdzają, że wino było znane ­plemionom Ilirów i Celtów, zanim na tereny te przybyli Rzymianie. Uprawa winorośli na obecnym terytorium Słowenii rozwinęła się za czasów rzymskich. Tacyt wspominał o winach z ­Poetovi (obecnie Ptuj) w I w. n.e., a znaleziska archeologiczne, takie jak amfory, kielichy i czary potwierdzają, że kwitła tam produkcja i handel. Rzymianie przechowywali wino w ceramicznych naczyniach i – w przeciwieństwie do dzisiejszych ­zwyczajów – w ciepłych miejscach, obok kominków, wzdłuż kuchennych ścian, na poddaszach i strychach. Wina miały konsystencję syropu, a ich smak wzmacniano skórką z cytryny i ziołami, takimi jak szałwia i pieprz. Tradycje uprawiania winorośli w Słowenii prawie zaginęły w VI w., kiedy pierwsi Słowianie z rosyjskich stepów przywędrowali na te tereny, i później, gdy plemiona węgierskie zagrażały ziemiom obecnego regionu Podravje, między IX a XI w. Z czasów wczesnosłowiańskich zachowała się ­legenda mówiąca o wielkiej powodzi, z której uratowało się tylko czterech mężczyzn; los trzech pozostał nieznany, a czwarty przeżył, bo jedno z najważniejszych bóstw słowiańskich – Kurent – dostrzegło człowieka poszukującego ratunku, który wspinał się na roślinę jemu dedykowaną, czyli winorośl. Kurent spowodował, że woda się cofnęła, ale uratowany człowiek musiał złożyć ­przysięgę w imieniu swoim i przyszłego potomstwa, że będzie uprawiał i czcił tylko dwie rośliny: grykę i winorośl, i z tego ­przyrzeczenia Słoweńcy ­wywiązują się solennie aż do dziś. Sztuka produkcji wina powróciła wraz z chrystianizacją Słowian i była doskonalona przez mnichów, zwłaszcza w regionie Podravje. Od XII w. ­nastąpił w Słowenii rozwój uprawy winorośli; aby pozyskać ziemię dla nowych winnic, ­karczowano lasy. Dowodem na to są określenia w języku słoweńskim: słowa „gorica” i „gorca”, oryginalnie oznaczające zalesione wzgórze, są synonimami dla słowa „vinograd”, co oznacza winnicę. Uprawa winogron rozszerzyła się do tego stopnia, że XV- i XVI-­wieczni historycy wychwalali wina Górnej Karyntii i obszarów położonych na wschód od Lublany. Winogrona były nawet uprawiane na ­niewielkim wzgórzu Rožnik, które obecnie leży w centrum Lublany. W tamtym okresie winnice należały głównie do Kościoła katolickiego, arystokracji ziemskiej i od XV w. – do bogacącego się mieszczaństwa. Relacje pomiędzy właścicielami winnic a ich ­użytkownikami były normowane przez tzw. gorsko pravo (­prawo winnicy), a najstarsze zachowane przepisy pochodzą z 1543 r.

W 1880 r. plaga owadów z ­gatunku filoksera winiec (Phylloxera) dotknęła uprawy winorośli w Słowenii. Skutkiem tego było bankructwo i ­emigracja w poszukiwaniu zajęcia (głównie do USA) wielu właścicieli winnic, zanim znaleziono metodę, aby wyleczyć szczepy winogron. Większość porzuconych upraw winogron nigdy nie została odtworzona. Przed plagą ­filoksery w Słowenii uprawiano winorośl na 51 tys. ha, a przed wybuchem II wojny światowej istniało tylko 38tys. ha upraw. Po II wojnie światowej gwałtownie wzrosła produkcja słoweńskich win i początkowa tendencja do preferowania ilości ustąpiła dbałości o jakość wytwarzanych produktów. Obecnie w Słowenii wytwarza się średnio ­­800–900tys. hl wina rocznie z 21 tys. 600 ha upraw w trzech regionach: Podravje, Posavje, Primorje. Te trzy ­główne regiony ­dzielą się na mniejsze podregiony w zależności od swoistych ­warunków mikroklimatycznych i rodzaju gleby. Cała ­powierzchnia słoweńskich winnic jest w przybliżeniu tak duża jak winnice regionu Bordeaux. ­Słoweński związek hodowców i producentów win ­wyznacza ścisłe reguły zarządzania wszystkim – od typu winogron, które mogą być sadzone w danym regionie, do produkcji i oznaczania wina. Słowenia jako kraj ­położony na styku kultur także w ­dziedzinie uprawy winorośli czerpała wzory z trzech tradycji: włoskiej, francuskiej i niemieckiej – zarówno w uprawie, produkcji, jak i terminologii. Odmiany win przyjmują nazwy od rodzaju ­winogron, a ­markowe wina noszą nazwę ­regionu, w którym ­zostały wytworzone. Nazewnictwo win wysokiej jakości jest zbliżone do terminologii niemieckiej. Najlepsze roczniki przechowuje się w winotekach, a najbardziej wartościowe trunki sprzedaje na aukcjach; wiele dobrych roczników można kupić w ­wyspecjalizowanych sklepach, także noszących nazwę winoteki. Do najbardziej znanych należą: Vinoteka Bradesko w Lublanie oraz najstarsza ­winoteka ­znajdująca się w Mariborze w Wodnej Wieży (Vodni stolp).

Często etykiety na winach mają napisy tylko w języku słoweńskim; oto najważniejsze określenia:

zelo suho – wino bardzo wytrawne

suho – wino wytrawne

polsuho – wino półwytrawne

polsladko – wino półsłodkie

sladko – wino słodkie

Klasyfikacja słoweńskich win opiera się na pochodzeniu geograficznym, a kryteriami definiującymi są podobieństwa w warunkach klimatycznych, glebie, tradycji winobrania, rodzajów winogron najlepszych do ­uprawy na danym terenie. Klasyfikacja win słoweńskich:

namizno vino – wino stołowe bez określonego miejsca pochodzenia

kakovostno vino – jakość wina poświadczona miejscem pochodzenia, ze specyficznego regionu, powierzchni i miejsca; wyprodukowane tylko z tego rodzaju winogron, który jest przypisany danemu obszarowi

vrhunsko vino – wino wysokiej jakości

Najlepsze wina pochodzą z regionu Haloze na południe od Ptuja, warte uwagi jest też specyficzne czerwone wino Teran z Krasu, idealne do ­szynki z Krasu i oliwek. Dobre wina pochodzą również z winnic Istrii oraz z Doliny Vipavskiej.

Popularne w Słowenii są szlaki winne, tzw. vinske ceste. Każdy region uprawy wina ma swoje trasy. Oficjalnie ­wytyczono 20 takich szlaków i wiele spośród nich jest ­zaznaczonych na mapach turystycznych. Zainteresowanych odsyłamy do szczegółowej mapy The Viticultural Map of Slovenia, którą można nabyć w ­słoweńskich księgarniach. Popularne w Słowenii są także winne święta, które odbywają się we wszystkich regionach, gdzie uprawia się winorośl. Najsłynniejszym świętem wina jest odbywające się corocznie w Lublanie, w pierwszym ­tygodniu czerwca Vino Fair; tradycje tego święta sięgają 1811 r. Uroczyście jest również obchodzony dzień św. Marcina (11 listopada), gdy moszcz staje się winem.

Oprócz wina popularnym napojem alkoholowym, zwłaszcza wśród młodzieży, jest piwo, które jednak raczej nie wyróżnia się oryginalnym smakiem. Słoweńskie marki piwa to Union i Roler (produkowany przez browar w Lublanie), Zlatorog (warzony w browarze Laško, na południe od Celje) oraz Gambrinus z Mariboru.

Jeśli chodzi o słoweńskie napoje alkoholowe wysokoprocentowe, są to wódki destylowane z różnych owoców: jabłek, wiśni i śliwek. Najbardziej ­znana jest Pleterska Hruška, produkowana przez mnichów z klasztoru Pleterje na rzece Krce w ­Dolenjskiej. Popularnym trunkiem jest również žganje, czyli mocna brandy.

 

 

 

 

 

 

Fragmenty z przewodnika turystycznego "Słowenia. Słoneczna strona Alp". Autor: Magda Dobrzańska-Bzowska, Krzysztof Bzowski. Wydawnictwo Bezdroża.

 
Polityka Prywatności