Wielki Szarysz

Wielki Szarysz wyrósł w cieniu stojącego na wzgórzu (570 m n.p.m.) zamku. Od XV w. rozpoczyna się już jego upadek. Zachował się wczesnogotycki kościół z XIII stulecia. Dzisiejszy Šariš nie zrobi na nas wielkiego wrażenia – jest siedzibą wielkich zakładów agrochemicznych i młyna, a także słynnego browaru, usytuowanego na północnym skraju osady, tuż przy szosie. Wjazd do centrum znajdziemy zaraz za browarem w prawo od głównej szosy.

W samym miasteczku nie widać ruin zamku, jedynie imponujące wzgórze. Dotrzemy tam żółtym szlakiem, kierując się za rynkiem w prawo do dawnego parku, który trzeba obejść z lewej strony, za parkingiem – w prawo, potem serpentynami na wierzchołek. Pokonawszy tę 45-minutową trasę, wejdziemy na teren zamku przez dawną północną bramę.

Uśmiech mnicha

Ked’ vás chytí chut’ – „Gdy złapie cię ochota na ochotę” – to hasło reklamowe browaru numer jeden na wschodniej Słowacji – Browaru Szarysz. Tutaj na zamku i w jego cieniu piwo warzyło się już w średniowieczu. W zapiskach cechowych pod rokiem 1506 można odnaleźć informację, iż piwowarstwo cieszyło się przywilejami w Szaryszu od dawna.
W XVI i XVII w. aż 73 domy posiadały prawo do warzenia piwa. Dopiero pożar z 1720 r. położył kres bujnemu rozwojowi tak browarnictwa, jak całego miasta.

W 1782 r. zlikwidowano cechy, z czego skorzystało też i browarnictwo szaryskie – założono wówczas nowoczesną spółkę i zakład piwowarski, który po początkowych sukcesach musiał ulec w walce z konkurencją koszycką.

Przerwa w warzeniu złocistego napoju w Szaryszu skończyła się w roku 1967, kiedy założono obecny zakład. Zaczęto w wielkim stylu od rocznej produkcji na poziomie 600 tys. hl! Po upadku komunizmu tak wielki zakład mógł się utrzymać na rynku tylko dzięki kapitałowi zagranicznemu. W Szaryszu zainwestowali Afrykanerzy – koncern SAB wyłożył sumę 30 mln dolarów, włączając tym samym szaryskie piwo do takich potęg, jak Pilzner Urquell czy Velkopopovicky Kozel. Dziś piwo z Szarysza można kupić w niemal każdym sklepie na Słowacji.

Wyroby: Smädný mnich – piwo jasne, 12% ekstraktu, 5,1% alk., reklamuje je hasło: Daj Boh Šťastia!, a na etykiecie z tyłu butelki można przeczytać złotą myśl na odwrocie: Przyjaciele! Już kilka stuleci trzymam się jednej zasady: najcięższym grzechem jest nie pić dobrego piwa! Na zdrowie! Šariš – piwo jasne, 12% ekstraktu, 4,6% alk., to wizytówka browaru; Šariš – piwo ciemne, 11% ekstraktu, 3,9% alk., Daj Boh Šťastia!; Šariš – piwo jasne, przeznaczone do rozlewu w beczki, 10% ekstraktu, min. 3,6% alk. Warzy się tutaj także na podstawie licencji piwa innych marek należących należące do koncernu SAB, jak Gambrinus i Radegast.

Adres: Pivovar Šariš, a.s., Pivovarská 9, 082 21 Vel’ky Šariš, tel.: (0-91) 777 21 11, e-mail: office@saris.sk, http://www.mnich.sk

Przy browarze na lewo od głównej bramy napotkamy sklep z produktami firmy i gadżetami oraz restaurację, w której można degustować piwo szaryskie. Warto się również pokusić o zwiedzenie samego browaru, choć jest zupełnie nowy. Wycieczka jest możliwa po wcześniejszym ustaleniu terminu.

Czym w modzie Paryż, tym w piwie Szarysz!

Po zamku szaryskim (Šarišský hrad) pozostały jedynie usytuowane na zachód od miasteczka ruiny. Pierwsza wzmianka pojawia się dopiero w 1245 r. Po najeździe tatarskim za Béli IV, podobnie jak wiele innych twierdz Królestwa Węgierskiego, został przebudowany na murowany. Był najpierw własnością królewską, potem stał się siedzibą żupanów szaryskich. W XV w. na krótko zamek opanowały wojska Jana Jiskry, a po bitwie pod Mohaczem zamek wierny Janowi Zápolyi oblegały wojska habsburskie. W roku 1660 twierdzę zniszczył przypadkowy wybuch w prochowni. Zniszczenia dopełnił pożar w kilkanaście lat później. Właścicielami zamku byli wtedy członkowie rodu Rakoczych. Istniejące dziś ruiny świadczą, że w swoim czasie była to jedna z największych twierdz Słowacji (4,5 ha). Zachowały się zarysy dwóch dziedzińców dolnego i górnego zamku, kilka baszt oraz kamienne mury obwodowe, ślady pałacu oraz renesansowa kamieniarka okienna. Obecnie na zamku prowadzone są prace archeologiczne i częściowo zabezpieczające.