Piwny Okocim

Drugą z proponowanych wycieczek wypadnie nam rozpocząć w małopolskim Brzesku, gdzie znajduje się jeden z najbardziej interesujących obiektów architektury przemysłowej w regionie – zespół urbanistyczno-architektoniczny browaru w Okocimiu, budowany od 1845 r. i rozbudowywany aż do lat 30. XX w. Zanim jednak przejdziemy do browaru, zatrzymajmy się na chwilę w samym mieście.

Obiektem najciekawszym, godnym zobaczenia, jest z pewnością kościół parafialny pw. św. Trójcy w Okocimiu, fundacji Jana I Ewangelisty Goetz-Okocimskiego, założyciela browaru. Wzniesiony został jako budowla neogotycka, wewnątrz znajduje się kaplica Goetzów, zdobiona secesyjną polichromią, z grobami Jana I Ewangelisty Goetz-Okocimskiego, Jana II Albina barona Goetz-Okocimskiego, Antoniego Jana barona Goetz-Okocimskiego, Albiny z Żiszków Goetz-Okocimskiej i Jana III Reginalda barona Goetz-Okocimskiego. Z fundacji Goetzów pochodzą także okoliczne budynki plebani i szkoły. Na cmentarzu parafialnym znajduje się kilkadziesiąt zabytkowych nagrobków piwowarów i urzędników browaru. W pobliżu browaru, tuż pod lasem od strony zachodniej, wznosi się drewniany budynek dawnego Teatru Letniego, postawiony w 1902 r. w stylu zakopiańskim z fundacji Jana II Albina Goetz-Okocimskiego. Jest to obecnie restauracja – Zajazd Okocim.

Przy drodze wiodącej z Okocimia do browaru warto zatrzymać się przy zabytkowym dworku, z wolna popadającym w ruinę. To dawna rezydencja rodowa Goetzów. Jak widać, nie można powiedzieć, że właściciele nie dbali o miejscowość, gdzie robili interesy.

Jak się opijem, to się Okocim...brzmiało nader chętnie kiedyś wygłaszane powiedzenie o jednym z najpopularniejszych piw Polski południowej. Jego historia sięga 1845 r., kiedy przybyły ze Szwabii Jan Ewangelista Goetz (1815 – 93), piwowar
z dziada pradziada, założył tutaj pierwszy zakład. Z czasem Goetz stał się potężnym przemysłowcem i właścicielem ziemskim, a także znanym w okolicy działaczem charytatywnym – założył Kasę Chorych, wybudował szpital, szkołę ludową oraz kościół św. Trójcy, rodzinne mauzoleum. Chociaż pochodził z rodziny niemieckiej, nauczył się mówić po polsku i w duchu polskości wychowywał swoje dzieci. Od cesarza Franciszka Józefa II uzyskał szlachectwo. Jego zakład, początkowo niewielki, z czasem stał się jednym z największych browarów w Austro-Węgrzech. Dzieło ojca kontynuowali syn i wnuk Jan Albin (1864 – 1931) oraz Antoni Jan baron Goetz-Okocimski (1895 – 1962), ostatni właściciel browaru, zmarły na emigracji w Nairobi.

W latach 70. XIX w. zakład zaczął się bardzo szybko rozwijać, zajmując coraz większy teren; budowany był przy tym system nowoczesnych piwnic. Z wielu zachowanych obiektów browarnianych najstarszy jest budynek administracyjny, zwany „starym pałacem”, w którym mieścił się browar, a także rezydencja rodu Goetzów. Budowlę tę postawiono w połowie XIX w. w stylu neorenesansowym. Reprezentacyjne wnętrza mieszczą obecnie biura, urządzono tu także tzw. Izbę Tradycji Browaru. Znalazły tu sobie należne miejsce pamiątki dotyczące zakładu i rodziny Goetzów – stare dokumenty, fotografie, albumy, wydawnictwa, butelki na piwo , kolekcja widoków i panoram browaru. Pod budynkiem tym ciągnęły się piwnice fermentacyjne o egzotycznych nazwach: „Kisztoki”, „Pod Żydem”, „Pod pocztą”, „Pod Beneszem”, „Przechodnia”, „Kamienna”, „Bocheniec”, „Marcowa”, „Ogrodowa”, „Słotwina”.

W zespole zachowała się także tzw. stara słodownia, nieopodal której znajduje się spichlerz na jęczmień i słód, wybudowany w 1884 r. W pobliżu budynku administracyjnego, od strony północnej, ciągnie się duży kompleks warzelni. Stara warzelnia ogrzewana była bezpośrednio ogniem rozpalonym pod kotłami. Nowa warzelnia została wybudowana w latach 1904 – 05 w stylu modernistycznym i wyposażona w maszynę parową. W warzelni zachowały się stare kotły warzelne i zacierowe.

Dużym zespołem architektonicznym browaru jest kompleks nowej słodowni, wybudowany w latach 1902 – 04. Z innych budowli browaru na uwagę zasługują: magazyn chmielu z 1902 r., drożdżownia z 1920 r., butelkownia z przełomu XIX i XX w., piwnice leżakowe sprzed 1914 r., neogotycka baszta ze studnią z 2. poł. XIX w. Cennym zabytkiem techniki jest również betonowa grodzia na rzece Uszwicy, zwana jazem, spiętrzająca lustro wody, zbudowana w latach 1911 – 13. Wokół browaru od strony wschodniej, południowej i zachodniej rozlokowane są murowane i drewniane zespoły budynków i willi przeznaczonych dla urzędników, pracowników browaru oraz służby, w większości powstałe w 2. poł. XIX w. Obok wejścia do browaru stoi ufundowane przez pracowników browaru popiersie Jana II Albina Goetz-Okocimskiego z 1937 r., autorstwa znakomitego rzeźbiarza Antoniego Madeyskiego. Wycieczkę po zakładzie należy uzgodnić wcześniej z kierownictwem browaru.

W czasach PRL Okocim był obok Żywca jedynym ogólnopolskim piwem. Jednakże wskutek niezbyt trafionych poczynań inwestorów stracił swą przewagę w połowie lat 90. Dopiero gdy związał się z duńskim Carlsbergiem, przystąpił do niejako ponownego startu na rynku.

Jesienią 2001 r. media doniosły o powstaniu nowej silnej grupy piwowarskiej – „Jeden z Trzech”. W wyniku połączenia Browaru Okocim SA, Browarów Dolnośląskich Piast SA, Bosmana Browaru Szczecin SA oraz Kasztelana Browaru Sierpc SA Nowa Grupa, z 16-procentowym udziałem w rynku polskim, jest częścią Browarów Carlsberg (Carlsberg Breweries).

Nowa nazwa firmy i jej siedziba: Carlsberg Okocim SA, ul. Bokserska 66, 02-690 Warszawa, tel.: (0-22) 455 17 00, faks: (0-22) 455 17 26

Najsłynniejszą i najbogatszą w tradycję spośród wymienionych firm była rzecz jasna spółka Browar Okocim SA.

Adres: ul. Browarna 14, 32-800 Brzesko, tel.: (0-14) 686 50 00, e-mail: info@okocim.pl

, http://www.okocim.pl

Z Brzeska jedziemy na zachód, by po 54 km dotrzeć do Krakowa.