Nowy i Stary Arsenał

Z podzamcza wystarczy rzucić okiem w kierunku rzeki, by ujrzeć Bibliotekę Litewskiej Akademii Nauk, żółtawy pałacyk ozdobiony portykiem z filarami, który został zbudowany tu w 1885 r. jako rezydencja magnatów Tyszkiewiczów. W dwudziestoleciu międzywojennym pałacyk został przebudowany i przeznaczony na Bibliotekę Publiczną im. Eustachego i Emilii Wróblewskich. Od 1930 r. mieściła się tu także siedziba Instytutu Naukowo-Badawczego Eur15,24opy Wschodniej, pierwszej bodaj na świecie placówki sowietologicznej, której profesorem był wybitny uczony Stanisław Swianiewicz. W 1941 r. gmach został przejęty przez władze litewskie, które ulokowały tu bibliotekę Akademii Nauk. Placówka przejęła bogate zbiory Biblioteki Wróblewskich i wielu innych bibliotek (m.in. synodu ewangelicko-reformowanego, Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz seminariów duchownych). Jej zasoby liczą obecnie ok. 3,5 mln egzemplarzy.

Do dnia dzisiejszego zachowało się kilka zabudowań dawnego Zamku Dolnego, rozciągających się kilkadziesiąt metrów dalej w kierunku zachodnim: dom burgrabiego, pochodzący z XV w., oraz Stary i Nowy Arsenał.

Nowy Arsenał (Arsenalo 1) to obecnie siedziba Litewskiego Muzeum Narodowego. Gmach w stylu klasycystycznym wzniesiono w XVIII w. na fundamentach dawnych zamkowych budowli (stąd resztki gotyckich murów w ­piwnicy). W 1789 r. prof. Stanisław Bonifacy Jundziłł założył nieopodal arsenału ogród botaniczny, który jednak nie przetrwał do dziś. W XIX w. w arsenale mieściły się koszary wojskowe. Muzeum etnograficzne urządzono tu po renowacji dokonanej w latach 1958 – 65.

Stary Arsenał (Arsenalo 3) jest rekonstrukcją XVI-wiecznej budowli, która uległa całkowitemu zniszczeniu podczas II wojny światowej. W arsenale przechowywano broń i amunicję. Prawdopodobnie na początku XVII w. gmach został ozdobiony piękną renesansową attyką. Dziś działa tu Muzeum Sztuki Użytkowej.
To w tym muzeum wystawiano w 1999 r. Bitwę pod Grunwaldem Jana Matejki. Przez sześć miesięcy ekspozycję obejrzało 170 tys. osób. Spacerując obok murów, warto zajrzeć na podwórze wewnętrzne, gdzie u podnóża góry rozpościera się piękny kamienny dziedziniec.