Noblista Jack W. Szostak: na tropie początków życia

Poszukiwanie odpowiedzi na najważniejsze pytania dotyczące początków ewolucji - to cel badawczy jednego z trójki tegorocznych noblistów w dziedzinie medycyny i fizjologii, Jacka W. Szostaka.

Szostak to amerykański biolog, profesor genetyki, który duży rozgłos zdobył już na początku lat 80., gdy skonstruował pierwszy sztuczny chromosom drożdżowy. Osiągnięcie przyczyniło się do rozwoju badań nad mapowaniem genów u ssaków (określaniem położenia genów) oraz do tworzenia nowych technik manipulowania genami.

Medycznego Nobla 2009 Szostak otrzymał za odkrycie tego, jak zakończenia chromosomów są chronione przez struktury o nazwie telomery oraz za odkrycie enzymu telomerazy. Uhonorowano go wspólnie z dwiema badaczkami, także z USA - Elizabeth H. Blackburn i Carol W. Greider.

Jack W. Szostak urodził się w 1952 r. w Wielkiej Brytanii - w Londynie. Karierę naukową rozwijał w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych. Kształcił się w zakresie biologii komórkowej na Uniwersytecie McGill w Montrealu, a następnie doktoryzował na amerykańskim Uniwersytecie Cornella, by wreszcie przenieść się na prestiżowy Uniwersytet Harvarda. Obecnie Szostak pracuje w Instytucie Medycznym Howarda Hughesa w Bostonie. Jest członkiem Amerykańskiej Akademii Nauk.

"Być może nauce nigdy nie uda się dokładnie ustalić, jak wyglądały początki ewolucji i jak cztery miliardy lat temu tworzyły się pierwsze formy życia na Ziemi - mimo to Jack W. Szostak wciąż szuka na to pytanie odpowiedzi" - napisano na stronie internetowej Instytutu Medycznego Howarda Hughesa (IMHH).

W swoim laboratorium naukowiec stara się opracować hipotetyczny model procesu powstawania życia. Tworzy proste komórkopodobne struktury, by określać później możliwą drogę "wyłaniania się" prymitywnych komórek z prostych związków chemicznych.

"Ważne jest, by mieć ciągłą ścieżkę od prostych związków chemicznych do prawdziwych komórek" - podkreślił Szostak w ubiegłorocznej rozmowie z dziennikarzem polskiego "Przekroju" (nr 13/2008). "W którym miejscu tej linii postawimy granicę i powiemy: na prawo to już życie, a na lewo jeszcze nie, nie ma dla mnie znaczenia" - zaznaczył.

Do swego naukowego zespołu Szostak przyjął m.in. młodą polską badaczkę, studentkę Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, Katarzynę Adamalę.

Pierwszy na świecie sztuczny chromosom drożdżowy - YAC (Yeast Artificial Chromosome) - Jack W. Szostak skonstruował w 1983 r. w Massachusetts General Hospital w Bostonie, wspólnie z Andrew Murrayem.

Po latach o dokonaniu tym pisała (na łamach "Wiedzy i Życia", nr 6/1997) znana polska genetyk prof. Magdalena Fikus. "W komórce drożdży Saccharomyces cerevisiae (16 własnych chromosomów) YAC zachowywał się tak, jakby zawsze do drożdży należał - tłumaczyła prof. Fikus. - Można mu było też dodać różne geny, które stawały się wtedy jego integralną częścią, razem z nim powielając się i przenosząc do potomnych komórek. Elementami niezbędnymi do istnienia YAC są: sekwencje nukleotydów, od których rozpoczyna się replikacja (powielenie) DNA, telomery oraz centromer. () Chromosom wygląda pod mikroskopem jak przewężona kiełbaska".

Na stronie internetowej IMHH podkreślono: "Od początku swojej kariery Jack W. Szostak, dzięki pionierskim badaniom, wywiera silny wpływ na rozwój światowej genetyki. Jego odkrycia pomogły w wyjaśnianiu zjawisk z zakresu rekombinacji chromosomów i funkcji telomerów".

Wagę tych badań doceniła Szwedzka Akademia, przyznając w poniedziałek Szostakowi Nagrodę Nobla.

Przypomniano m.in., że badacz ten wspólnie z drugą noblistką, Elizabeth Blackburn z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco odkrył, iż struktury o nazwie telomery chronią DNA w zakończeniach chromosomów przed skracaniem się w trakcie podziałów. Zjawisko to zapobiega systematycznej utracie cennego materiału genetycznego. Skracanie się telomerów jest jedną z istotnych przyczyn starzenia się komórek.(PAP)


data ostatniej modyfikacji: 2009-10-06 12:34:16
Komentarze
 
Polityka Prywatności