Belgia

Wspólnota Flamandzka

a) Etapy

Kształcenie na poziomie szkoły podstawowej - Lager Onderwijs	Od 6. do 12. roku życia
Kształcenie na poziomie szkoły średniej - Secundair Onderwijs	Od 12. do 18. roku życia
Pierwszy etap: I klasa A - I klasa B (dla uczniów, którzy nie uzyskali getuigschrift basisonderwijs (świadectwa ukończenia kształcenia elementarnego) II klasa - II Beroepsvoorbereidend leerjaar (klasa przed-zawodowa)	Od 12. do 14. roku życia
Drugi etap prowadzący kształcenie w czterech obszarach: ogólne - techniczne - artystyczne - zawodowe kształcenie na poziomie szkoły średniej (algemeen - technisch - kunst - beroepssecundair onderwijs)	Od 14. do 16. roku życia
Trzeci etap: ogólne - techniczne - artystyczne - zawodowe kształcenie na poziomie szkoły średniej lub niestacjonarne kształcenie zawodowe na poziomie szkoły średniej (algemeen - technisch - kunst - beroepssecundair onderwijs of deeltijds beroepssecundair onderwijs)	Od 16. do 18. roku życia

Belgia nie ma systemu szkolnictwa obowiązkowego lecz system kształcenia obowiązkowego, które trwa przez okres 12 lat. Kształcenie rozpoczyna się wraz z rokiem szkolnym, w trakcie którego dziecko kończy 6 lat i kończy się, kiedy uczeń kończy lat 18.

Kształcenie w pełnym wymiarze jest obowiązkowe do czasu ukończenia 16 lat (Informacje na temat kształcenia w niepełnym wymiarze znajdują się w rozdziale piątym).

b) Kryteria przyjęć

Uczniowie mogą rozpocząć kształcenie w szkole podstawowej, kiedy skończą 6 lat i przechodzą do szkoły średniej, kiedy uzyskają getuigschrift basisonderwijs (świadectwo ukończenia kształcenia elementarnego). Jednak niektóre dzieci mają prawo rozpocząć naukę w wieku lat 5-ciu lub by przejść do szkoły średniej bez getuigschrift (świadectwa) pod warunkiem, że rada klasy, rodzice i ośrodek poradnictwa dla uczniów wyrażą zgodę.

Gelijkeonderwijskansenbeleid (GOK; polityka równych szans w zakresie kształcenia) gwarantuje podstawowe prawo do wolnego wyboru szkoły i miejsca zamieszkania niezależnie od koloru skóry, narodowości, przynależności etnicznej, wyznania czy płci. Wszystko to pod warunkiem, że w szkole są wolne miejsca, uczeń nie został wydalony w zeszłym roku szkolnym, a plan wychowawczy szkoł y i szkolne regulacje są zatwierdzone. Lokale Overlegplatforms (LOP’s; lokalne platformy konsultacji) muszą dbać o wprowadzanie polityki równych szans w zakresie kształcenia na poziomie lokalnym.

c) Dzienny/tygodniowy/roczny wymiar zajęć

Rok szkolny rozpoczyna się 1 września i kończy 30 czerwca.

Tygodniowy wymiar zajęć w szkole podstawowej to 28 do 29 lekcji po 50 minut każda. W szkole średniej minimalny wymiar zajęć to 28, a maksymalny to 36 lekcji po 50 minut tygodniowo, jednak plan większości uczniów zakłada co najmniej 32 lekcje w tygodniu. Zajęcia w szkołach podstawowych i średnich są równomiernie rozplanowane i trwają od poniedziałku do piątku. Środowe popołudnia w basisonderwijs (kształcenie elementarne obejmujące również szkołę podstawową) są obowiązkowo wolne od zajęć. W szkole średniej, zdecydowana większość szkół kontynuuje tradycję wolnego popołudnia w środy, mimo że mają prawo zdecydować inaczej. Zajęcia zaczynają się najwcześniej o 8 rano i kończą pomiędzy 3 a 5 popołudniu. W szkołach podstawowych przerwa na lunch trwa minimum 60 minut, w szkołach średnich jest to minimum 50 minut.

d) Wielkość klas/podział uczniów na klasy

Mimo, że szkoły mogą dowolnie grupować swoich uczniów, zazwyczaj klasy są tworzone z podziałem na wiek. W basisonderwijs (szkoła podstawowa) zajęcia prowadzi nauczyciel przedmiotów zintegrowanych. Wyjątkiem jest wychowanie fizyczne i filozofia życia, których nauczają osobni nauczyciele. W szkole średniej przedmiotów nauczają nauczyciele specjaliści.

e) Programy i treści nauczania

Inrichtende machten (organy prowadzące) mogą samodzielnie opracowywać program nauczania, prowadzić projekty pedagogiczne, wybierać metody nauczania używane w ich szkole i ustalać reguły szkolne. Wszystko to jednak pod warunkiem, że respektowane są ustawowe dyrektywy oraz zasady demokracji.

Dla wszystkich poziomów kształcenia obowiązkowego zdefiniowane zostały cele minimalne. Cele te zostały sformułowane przez Jednostkę Programową (część Agencji do spraw zapewniania wysokiej jakości kształcenia i szkolenia - AKOV), zatwierdzone przez Vlaamse Onderwijsraad (Flamandzką Radę Edukacji) i następnie przyjęte przez Flamandzki Parlament. Cele końcowe to cele minimalne. Rząd definiuje listę celów końcowych w zakresie nauczania mając na uwadze minimalny poziom wiedzy, zrozumienia i umiejętności niezbędny i zarazem dostępny dla danej populacji uczniów. Z kolei szkoły muszą tylko dążyć do osiągnięcia celów końcowych w kształtowaniu u uczniów określonych postaw. Dodatkowo, istnieją cele międzyprzedmiotowe, które nie odnoszą się do jednej dziedziny nauczania, ale można dążyć do ich osiągnięcia w ramach kilku obszarów nauczania lub projektów edukacyjnych. Funkcjonuje także kategoria celów końcowych przypisanych konkretnemu przedmiotowi lub obszarowi nauczania, np. „Nauki Humanistyczne” lub „Łacina”. W wyjątkowych przypadkach, na przykład w ramach specjalnego projektu pedagogicznego, może zostać wyrażona zgoda na odejście od celów końcowych. Posunięcie takie musi jednak być dobrze uargumentowane, a jego realizacja wymaga wielu starań i zatwierdzana jest osobnym rozporządzeniem. Cele rozwojowe dla kleuteronderwijs (edukacji przedszkolnej) i kształcenia specjalnego na poziomie szkoły podstawowej to cele minimalne. Organy prowadzące mogą opracowywać własne programy nauczania pod warunkiem, że programy te jednoznacznie uwzględniają aktualne cele edukacyjne. Programy nauczania muszą być także zatwierdzone przez inspektorat i właściwego ministra.

Dla kształcenia elementarnego wypracowana została wspólna podstawa programowa. W przypadku edukacji przedszkolnej oparta jest ona na celach rozwojowych w następujących obszarach nauczania: wychowanie fizyczne, edukacja artystyczna, język holenderski, wiedza o świecie i wprowadzenie do matematyki. Z kolei w szkole podstawowej cele edukacyjne zostały ustalone w obszarach nauczania: wychowanie fizyczne, edukacja artystyczna, język holenderski, język francuski, wiedza o świecie, matematyka i elementy międzyprzedmiotowe - „nauka uczenia się”, „umiejętności społeczne” i „technologie komunikacyjno-informacyjne”.

Podczas kształcenia na poziomie szkoły średniej I stopnia uczniów nie dzieli się na różne profile kształcenia. W pierwszej klasie na wspólne zajęcia przeznaczone musi być 27 godzin lekcyjnych, w klasie drugiej liczbę lekcji zmniejsza się do 24.

Przedmioty obowiązkowe w szkole średniej I i II stopnia (podstawa programowa) to: edukacja w zakresie filozofii życia; język holenderski; język francuski; język angielski (od II klasy); matematyka; nauki przyrodnicze, lub fizyka lub biologia; historia i geografia (w klasach zorientowanych zawodowo uczniowie mogą wybrać spośród tych dwóch przedmiotów oraz wiedzy o społeczeństwie); edukacja artystyczna i sztuki wizualne lub edukacja muzyczna (tylko na I etapie), wychowanie fizyczne i wychowanie techniczne (tylko na I etapie i nie w roku przed-zawodowym). Wszyscy uczniowie na II i III etapie BSO (kształcenie zawodowe na poziomie szkoły średniej) muszą uczyć się jednego języka obcego - francuskiego lub angielskiego. Na Ii i III etapie obowiązuje część wspólna dla każdej ścieżki kształcenia. Dodatkowo, uczniowie uczęszczają także na zajęcia w ramach części opcjonalnej, znacznie rozszerzonej w przypadku kształcenia technicznego, artystycznego i zawodowego na poziomie szkoły średniej (w stosunku do kształcenia ogólnego na poziomie szkoły średniej).

Cele rozwojowe zostały sformułowane dla klasy B pierwszego etapu i dla nowoprzybyłych uczniów posługujących się innym językiem ojczystym (OKAN; kształcenie dla imigrantów). Dla klasy A I etapu, a także dla etapów II i III, zdefiniowane zostały związane z przedmiotami i międzyprzedmiotowe cele edukacyjne. Szczegółowe cele edukacyjne zostały ustalone dla profili w ramach klas ASO (kształcenie ogólne na poziomie szkoły średniej) i dla profilu „top sports” prowadzonego przez ASO oraz dla TSO (kształcenie techniczne na poziomie szkoły średniej).

Szkoły prowadzące kształcenie w ramach oficjalnej i wspólnotowej dofinansowywanej sieci szkół muszą zagwarantować wybór między etyką bezwyznaniową i religią. Od 2000 roku przeprowadzany jest eksperyment w zakresie kształcenia modułowego w ramach kształcenia zawodowego na poziomie szkoły średniej. Jest on dostępny dla uczniów od II etapu. Eksperyment ten będzie kontynuowany do czasu wprowadzenia planowanych reform w zakresie kształcenia na poziomie szkoły średniej (przed końcem kadencji obecnego rządu). Profile kompetencji (zawodowych) są opracowywane dla poszczególnych części zorientowanych zawodowo komponentów strukturalnych.

f) Ocena, promocja i kwalifikacje

Inrichtende machten (organy prowadzące) mogą stosować własną politykę oceniania i mają prawo przyznawać świadectwa ukończenia cyklu kształcenia.

W basisonderwijs (szkoła podstawowa) szkoła decyduje o promocji ucznia do następnej klasy.

Getuigschrift basisonderwijs (świadectwo ukończenia kształcenia elementarnego) można otrzymać na zakończenie VI klasy szkoły podstawowej, I klasy szkoły średniej (klasa A lub B), jak również na zakończenie roku przed-zawodowego (tj. II klasy szkoły średniej). Uczniowie, którzy zdobyli świadectwo mogą rozpocząć naukę w klasie IA szkoły średniej, podczas gdy uczniowie, którym się to nie udało, idą do klasy I B.

W trakcie kształcenia na poziomie szkoły średniej rada pedagogiczna (złożona z wszystkich nauczycieli, którzy uczyli danego ucznia) decyduje, czy uczeń otrzyma promocję do następnej klasy i jaki typ orienteringsattest (świadectwo kierunkowe) mu przysługuje: A: zaliczenie, B: zaliczenie częściowe, z wyłączeniem niektórych ścieżek kształcenia lub nauczanych przedmiotów, C: powtarzanie klasy.

W ramach kształcenia na poziomie szkoły średniej na zakończenie III etapu ASO (algemeen secundair - ogólnego kształcenia na poziomie szkoły średniej), TSO (technisch secundair - technicznego kształcenia na poziomie szkoły średniej) lub KSO (kunstsecundair - artystycznego kształcenia na poziomie szkoły średniej) przyznany może zostać diploma secundair onderwijs (dyplom ukończenia kształcenia na poziomie szkoły średniej). Uczniowie uczęszczający do BSO otrzymują dyplom, jeśli ukończą dodatkową III klasę III etapu BSO (zawodowe kształcenie na poziomie szkoły średniej).

Na zakończenie wszystkich innych etapów przyznane mogą zostać getuigschriften (świadectwa) danego etapu. W trakcie kształcenia zawodowego na poziomie szkoły średniej uczniowie mogą otrzymać także studiegetuigschriften (świadectwa).

Podczas modułowego kształcenia zawodowego każdy moduł jest zwieńczony deelcertificaat (świadectwo ukończenia modułu), a ukończenie wszystkich modułów danej ścieżki nagradzane jest certificaat (świadectwo). Uczniowie, którzy osiągnęli cele końcowe i z sukcesem ukończyli szkolenie zawodowe , a także uczęszczali na zajęcia przez okres minimalny ustalony dla kształcenia na poziomie szkoły średniej, otrzymują getuigschrift van de tweede graad (świadectwo ukończenia drugiego etapu kształcenia), świadectwo lub diploma van secundair onderwijs (dyplom ukończenia kształcenia na poziomie szkoły średniej).

W uczniowie ostatnich lat mogą również otrzymać getuigschrift over basiskennis van het bedrijfsbeheer (świadectwo znajomości podstaw administracji biznesowej).

Wspólnota Niemieckojęzyczna

a) Etapy

Szkoła podstawowa (Primarschule)	Wiek: 6-12 lat
Szkoła średnia (Sekundarschule)	Wiek: 12-16 lub 18 lat

Kształcenie w pełnym wymiarze jest obowiązkowe w wieku od 6 do 15 lub 16 lat. Następnie nauka jest obowiązkowa do czasu ukończenia 18 lat, ale uczniowie mogą kształcić się w niepełnym wymiarze. Uczniowie, którzy nie ukończyli pierwszych dwóch klas szkoły średniej do czasu ukończenia 15 lat, obowiązkowo kształcą się w pełnym wymiarze co najmniej do czasu ukończenia 16 lat.

Sześcioletnia szkoła podstawowa jest podzielona na dwuletnie etapy, przy czym klasy mogą być pogrupowane w sposób odbiegający od tego podziału.

Szkoła średnia jest również podzielona na trzy dwuletnie etapy.

b) Kryteria przyjęć

Nauka w szkole podstawowej rozpoczyna się zwykle we wrześniu tego roku, w którym przypadają szóste urodziny dziecka. Nie obowiązują specjalne kryteria przyjęć. Do szkoły średniej przyjmuje się przeważnie dzieci w wieku 12 lat, a warunkiem przyjęcia jest zwykle posiadanie świadectwa ukończenia szkoły podstawowej (Abschlusszeugnis der Grundschule).

Rodzice mają prawo wyboru zarówno szkoły podstawowej, jak i średniej dla swego dziecka. Kształcenie jest bezpłatne.

Przyjęcie do szkoły specjalnej wymaga specjalnego orzeczenia niepełnosprawności ucznia.

c) Dzienny/tygodniowy/roczny wymiar zajęć

W szkole podstawowej i średniej zajęcia prowadzi się przez pięć dni w tygodniu, od poniedziałku do piątku, przed południem i po południu, z wyjątkiem środowego popołudnia. Zajęcia szkolne mogą rozpoczynać się o godzinie 8-ej rano i trwać do godziny 17-ej (16-ej w szkole podstawowej). Lekcje trwają 50 minut. Tygodniowy wymiar zajęć wynosi 28 lekcji w szkole podstawowej i 32-36 lekcji w szkole średniej. Rok szkolny trwa 37 tygodni (180-184 dni zajęć), a szkoły są zamknięte w lipcu i sierpniu.

d) Wielkość klas/podział uczniów na klasy

W większości szkół podstawowych nauczanie prowadzi się oddzielnie dla poszczególnych sześciu klas. Możliwe jest jednak również łączenie w grupy uczniów z różnych klas w obrębie danego etapu, a nawet różnych etapów - takie rozwiązanie przyjmuje się we wszystkich szkołach, w których ze względu na zbyt małą liczbę uczniów nie można utworzyć odrębnych klas dla każdego rocznika. Zasadniczo stosuje się takie same metody nauczania wobec wszystkich uczniów i nie są one dostosowane do potrzeb indywidualnych uczniów. Daje się jednak zauważyć, że zasada indywidualizacji kształcenia jest stosowana w coraz szerszym zakresie. Lekcje prowadzą nauczyciele przedmiotów zintegrowanych, ale języka francuskiego, wychowania fizycznego, religii i etyki mogą też uczyć nauczyciele przedmiotu.

W szkole średniej każda klasa odpowiada zasadniczo danemu rocznikowi. Niemniej jednak, z powodu szkolnych niepowodzeń, odpadu i odsiewu, niektóre klasy są bardzo zróżnicowane pod względem wieku. Lekcje są prowadzone przez nauczycieli przedmiotu.

e) Programy i treści nauczania

Dla wszystkich przedmiotów w szkole podstawowej i pierwszego etapu szkoły średniej opracowano kluczowe kompetencje (rozumiane jako minimalne wymogi dla wszystkich uczniów), które zostały zatwierdzone przez Parlament Wspólnoty Niemieckojęzycznej w grudniu 2002 r. Są one obowiązkowe dla wszystkich szkół i muszą zostać włączone do programów nauczania, które przygotowują organy prowadzące szkoły i zatwierdza ministerstwo. Nie określa się odgórnie listy zalecanych podręczników, a szkoły mają znaczną swobodę w zakresie doboru metod nauczania. Program nauczania dla szkoły podstawowej obejmuje następujące przedmioty: język ojczysty, pisanie i czytanie, matematyka, historia, geografia, obserwacja środowiska, przedmioty przyrodnicze, religia lub etyka, wychowanie fizyczne, wychowanie muzyczne, prace ręczne, wychowanie obywatelskie i zasady bezpieczeństwa drogowego. Na pierwszym etapie szkoły średniej obowiązuje wspólny program nauczania, do którego od drugiej klasy wprowadza się stopniowo coraz większą liczbę przedmiotów fakultatywnych. Obowiązkowy program nauczania obejmuje język ojczysty, matematykę, historię, geografię, przedmioty przyrodnicze, język obcy, wychowanie plastyczne, wychowanie techniczne, wychowanie fizyczne oraz religię lub etykę. Pod koniec II klasy uczniowie wybierają ścieżkę w profilu ogólnym, technicznym lub zawodowym.

f) Ocena, promocja i kwalifikacje

W szkolnictwie podstawowym ocena ucznia należy do tych dziedzin, w których organom prowadzącym i szkołom zagwarantowano swobodę. W związku z tym każdy organ prowadzący może - w ramach obowiązujących przepisów - określić własne procedury oceny i sposób informowania o jej wynikach. Poszczególni nauczyciele oceniają uczniów pod kątem przyjętych w szkole celów i treści kształcenia. W przekazywanym rodzicom 3-4 razy do roku raporcie znajdują się informacje o wynikach uzyskanych przez dzieci oraz ich postępach w nauce, zachowaniu i rozwoju osobowości. Uzupełnieniem obserwacji i stopni wynikających z oceny ciągłej są wyniki egzaminów. O zaliczeniu uczniowi danej klasy decyduje wychowawca, dyrektor szkoły i ewentualnie inni nauczyciele. Jeżeli uczniowie opanują w sposób zadowalający kluczowe kompetencje, które zostały określone dla tego poziomu kształcenia, po ukończeniu szóstej klasy szkoły podstawowej otrzymują świadectwo Abschlusszeugnis der Grundschule. Przejście do szkoły średniej nie zależy od uzyskania tego świadectwa.

W szkolnictwie średnim każdy organ prowadzący może dostosować procedury oceny ucznia do potrzeb różnych etapów i nurtów kształcenia (ogólnego, technicznego, zawodowego), różnych profili/ specjalizacji oraz specyficznych warunków, w których funkcjonuje dana szkoła. Jednak w celu zapobieżenia nadmiernemu zróżnicowaniu, szkołom zaleca się przyjęcie maksymalnie spójnego podejścia. Oceny dokonuje rada klasowa (Klassenrat) nadzorowana przez dyrektora szkoły. Obecnie uczniowie mający trudności w nauce mogą powtarzać każdą klasę. Planuje się natomiast, że w najbliższej przyszłości będzie to możliwe jedynie na zakończenie pierwszego lub drugiego etapu, kiedy wydaje się świadectwa tym uczniom, którzy ukończyli z powodzeniem dany etap nauki.

Ministerstwo nie organizuje wspólnych egzaminów dla wszystkich szkół i formalnie uznaje ich uprawnienia do wydawania świadectw. Odpowiedni poziom kształcenia zapewniają szkolni inspektorzy.

Wspólnota Francuska

a) Etapy

Szkolnictwo podstawowe	Wiek: 6-12 lat
Szkolnictwo średnie	Wiek: 12-15/16 lub 18 lat

Nauka jest obowiązkowa w wieku od 6 do 18 lat. Każda osoba niepełnoletnia kształci się obowiązkowo przez dwanaście lat. W związku z tym, aby zachować zgodność z kalendarzem roku szkolnego (trwającym od początku września do końca czerwca następnego roku), obowiązek nauki rozpoczyna się w roku, w którym osiąga się wiek 6 lat, a kończy w roku, w którym osiąga się wiek 18 lat.

Kształcenie obowiązkowe odbywa się w pełnym wymiarze do wieku 15 lat i obejmuje sześć lat kształcenia w szkole podstawowej (przy czym w wyjątkowych wypadkach może trwać siedem, osiem lub dziewięć lat) i co najmniej dwa pierwsze lata kształcenia w pełnym wymiarze w szkole średniej. Kształceniem obowiązkowym w pełnym wymiarze (tzw. obowiązkiem szkolnym) nie są w żadnym wypadku objęte osoby w wieku powyżej 16 lat. Po ukończeniu kształcenia obowiązkowego w pełnym wymiarze rozpoczyna się kształcenie obowiązkowe w niepełnym wymiarze. Obowiązek nauki można wypełniać w formie kształcenia w pełnym wymiarze w szkole średniej lub zgodnie z planem zajęć o zmniejszonej liczbie godzin (w niepełnym wymiarze), bądź w ramach programu, który uznaje się za spełniający wymogi obowiązku nauki. Osoba niepełnoletnia może również wypełniać obowiązek nauki kształcąc się w domu, jeżeli jest to zgodne z warunkami określonymi przez rząd.

Sześcioletnie kształcenie w szkole podstawowej jest podzielone na trzy dwuletnie etapy. W ramach kształcenia w szkole średniej wyodrębniono również trzy dwuletnie etapy.

W dziedzinie sztuk dekoracyjnych i pielęgniarstwa, w zawodowym nurcie szkolnictwa średniego, istnieje kolejny, czwarty etap trwający dwa lub trzy lata, który uznaje się za kształcenie nadobowiązkowe.

b) Kryteria przyjęć

Nauka w szkole podstawowej rozpoczyna się we wrześniu roku kalendarzowego, w którym dzieci osiągają wiek 6 lat. Nie obowiązują żadne specjalne warunki przyjęć. Do szkoły średniej dzieci wstępują na ogół w wieku 12 lat. Warunkiem przyjęcia do I klasy szkoły średniej jest posiadanie świadectwa ukończenia szkoły podstawowej (certificat d’etudes de base, CEB). Rodzice mogą sami wybrać dla swego dziecka zarówno szkołę podstawową, jak i średnią. Kształcenie obowiązkowe jest bezpłatne, a koszty niektórych pomocy szkolnych pokrywają organizatorzy kształcenia. Niemniej rodzice ponoszą pewne wydatki, m.in. koszty wstępu na basen, koszty związane z imprezami kulturalnymi i sportowymi itp.

c) Dzienny/tygodniowy/roczny wymiar zajęć

Zajęcia w szkole podstawowej i średniej odbywają się przez pięć dni w tygodniu, od poniedziałku do piątku, zarówno rano, jak i po południu, z wyjątkiem środowego popołudnia w szkole podstawowej. Mogą zaczynać się o godz. 8-ej i trwają zasadniczo do 17-ej. Wszyscy uczniowie mają co najmniej godzinną przerwę w środku dnia. Zajęcia są podzielone na 50-minutowe lekcje. W szkole podstawowej wszyscy uczniowie mają od 28 do 31 lekcji tygodniowo, a w szkole średniej - od 28 do 36 lekcji tygodniowo. Rok szkolny składa się z 37 tygodni (182 dni).

d) Wielkość klas/podział uczniów na klasy

Kształcenie w szkole podstawowej jest podzielone na trzy dwuletnie etapy. Nauczyciele-wychowawcy uczą wszystkich przedmiotów z wyjątkiem wychowania fizycznego, języków i filozofii, które są prowadzone przez nauczycieli przedmiotu.

W szkole średniej każda klasa odpowiada zasadniczo grupie wiekowej. Jednak z powodu niepowodzeń w nauce i powtarzania klasy przez niektórych uczniów klasy mają czasem bardzo zróżnicowany skład. Lekcje prowadzą nauczyciele przedmiotu.

e) Programy i treści nauczania

Przez wiele lat w szkolnictwie podstawowym przeprowadzano zasadnicze reformy, które dotyczyły celów i metod oraz treści kształcenia.

Obowiązkowymi przedmiotami w szkole podstawowej są: wychowanie fizyczne (dwie godziny zajęć tygodniowo), etyka (dwie godziny) i język obcy (dwie lub pięć godzin zależnie od sytuacji). Pozostałą część planu nauczania opracowuje się zgodnie z zarządzeniem, w którym stwierdza się, że w ramach rozwijania podstawowych umiejętności należy przede wszystkim zwrócić uwagę na naukę czytania, koncentrując się na rozumieniu, przygotowywanie prac pisemnych, komunikację ustną oraz opanowanie podstawowych narzędzi matematycznych do rozwiązywania zadań. Inne zajęcia edukacyjne służące realizacji celów określonych dla tego poziomu kształcenia stanowią część wspólnego obowiązkowego programu, którego celem jest poznanie przez uczniów struktury czasu i przestrzeni, rozwijanie u uczniów umiejętności psychomotorycznych, umiejętności odpowiedniego poruszania się i koordynacji ruchów oraz rozbudzanie w nich zainteresowań i wprowadzanie ich w takie przedmioty i zagadnienia, jak historia i geografia, wychowanie artystyczne, edukacja z wykorzystaniem nowoczesnych technologii, podstawy nauk ścisłych i przyrodniczych, podstawy ekologii, edukacja medialna, odpowiednie zachowania i reakcje społeczne oraz wychowanie obywatelskie.

W szkolnictwie średnim trwają prace nad faktycznie wspólnym programem nauczania dla pierwszych dwóch klas. Ma on przede wszystkim zapewnić indywidualnym uczniom szerokie podstawy wykształcenia, umożliwiając im zdobycie wszystkich niezbędnych umiejętności zgodnie z własnym tempem uczenia się. Ten wspólny program nauczania jest ułożony zgodnie z takimi samymi zasadami we wszystkich szkołach Wspólnoty Francuskiej i obejmuje następujące elementy:

• obowiązkowe przedmioty dla wszystkich uczniów: religia lub „ponadwyznaniowa” etyka, język francuski, matematyka, historia, geografia, język obcy, przedmioty ścisłe oraz wychowanie fizyczne;

• w ramach zajęć obowiązkowych: edukacja za pomocą nowoczesnych technologii i wychowanie artystyczne;

• w ramach zajęć fakultatywnych: m.in. łacina, matematyka oraz ekonomia.

W ramach I etapu tworzy się dodatkową klasę, aby lepiej uwzględnić rytm nauki niektórych uczniów i umożliwić im osiągnięcie wymaganego poziomu podstawowych umiejętności.

Uczniowie, którzy nie otrzymali świadectwa ukończenia szkoły podstawowej lub mają trudności w nauce, uczęszczają (za zgodą rodziców) na zajęcia w tzw. klasie I B, prowadzone zgodnie ze specjalnie opracowanym programem nauczania. Na zajęcia te uczęszcza ok. 12% uczniów pierwszych klas ogólnodostępnych szkół średnich. Celem tych zajęć jest rozwinięcie w uczniach poczucia pewności siebie i, w razie potrzeby, umożliwienie im pełnej akceptacji szkoły oraz utrwalenie podstawowej wiedzy. Po ukończeniu zajęć w klasie B uczniowie mogą rozpocząć naukę w klasie I A lub w ramach drugiego roku kształcenia zawodowego, co umożliwia im poznanie co najmniej dwóch dziedzin zawodowych.

Po ukończeniu I etapu uczniowie rozpoczynają kształcenie ogólne, techniczne, artystyczne lub zawodowe.

W związku z tym, że istnieje swoboda doboru metod kształcenia i nauczania, organ władz administracyjnych odpowiedzialny za szkołę może przedstawić ministerstwu do zatwierdzenia swoje własne programy nauczania dla szkół podstawowych i średnich. Programy nauczania muszą być opracowywane zgodnie z wymogami dotyczącymi umiejętności podstawowych (które uczniowie mają opanować do końca pierwszego etapu kształcenia w szkole średniej) oraz wymogami dotyczącymi umiejętności końcowych (na zakończenie nauki w szkole średniej), które obowiązują wszystkie sektory szkolnictwa i stanowią podstawę do oceny uczniów. Programy nauczania są przedstawiane do zaopiniowania komitetowi ds. programów nauczania, a następnie zatwierdzane przez rząd.

Jeśli chodzi o ocenę jakości nauczania, istnieje inspektorat, którego szczegółowe funkcje zależą od sektora edukacji:

• W szkołach prowadzonych bezpośrednio przez Wspólnotę Francuską inspektorzy monitorują poziom kształcenia i przedstawiają w sposób formalny opinię na temat kompetencji kadry. W ramach nadzoru pedagogicznego udzielają również wskazówek nauczycielom i uczestniczą w opracowywaniu programów i metod nauczania.

• W szkołach dotowanych inspektorzy kontrolują realizację programów nauczania, dbają o poziom kształcenia oraz rozpatrują wnioski szkół lub nowych oddziałów o wsparcie finansowe.

• Jeśli chodzi o kształcenie elementarne (na poziomie przedszkolnym i podstawowym), istnieją specjalne uregulowania, zgodnie z którymi inspekcje w szkołach prowadzonych bezpośrednio przez Wspólnotę i szkołach dotowanych przeprowadzają różne departamenty.

Oświatowe władze administracyjne mogą korzystać z pomocy doradców pedagogicznych przy wykonywaniu swych zadań w systemie, którym zarządzają.

f) Ocena, promocja i kwalifikacje

Ocena wyników w nauce każdego ucznia stanowi element procesu kształcenia, za który odpowiada każda szkoła i placówka edukacyjna, a zatem należy do tej sfery, w której każdy system szkolnictwa ma zagwarantowaną swobodę wyboru podejścia pedagogicznego. W związku z tym, zgodnie z ustawami, zarządzeniami i innymi przepisami każdy odpowiedzialny organ władz określa w swych przepisach dotyczących kształcenia, formy i metody oceny, jakie będą stosować nauczyciele, procedury rozpatrywania spraw podczas zebrań rady pedagogicznej oraz sposób przekazywania informacji o wynikach w nauce i decyzji podejmowanych przez radę pedagogiczną.

Na zakończenie VI klasy szkoły podstawowej uczniowie, którzy ukończyli tę klasę z pozytywnymi ocenami, otrzymują świadectwo ukończenia szkoły podstawowej (certificat d’etudes de base, CEB).

W szkole średniej uczniowie mogą otrzymać różne świadectwa, m.in.:

• świadectwo ukończenia szkoły podstawowej (CEB): w I etapie, jeśli uczeń nie otrzymał tego świadectwa na zakończenie nauki w szkole podstawowej,

• świadectwo ukończenia II etapu kształcenia w szkole średniej (certificat d’enseignement secondaire du deuxieme degre, CES2D): na zakończenie IV klasy w jednym z nurtów kształcenia w szkole średniej (kształcenie ogólne, techniczne lub zawodowe),

• świadectwo ukończenia szkoły średniej (certificat d’enseignement secondaire superieur, CESS): to świadectwo otrzymuje każdy uczeń, który ukończył z ocenami pozytywnymi VI klasę w nurcie kształcenia ogólnego lub technicznego. W nurcie kształcenia zawodowego świadectwo CESS mogą otrzymać ci uczniowie, którzy zaliczą VII klasę „zawodową” (typ B lub C).

• świadectwo kwalifikacji (certificat de qualification, CQ): na zakończenie VI klasy kwalifikacyjnego cyklu kształcenia i/lub VII klasy „doskonalenia” lub „specjalizacji” w ramach kwalifikacyjnego cyklu kształcenia. Te świadectwa wydaje komisja kwalifikacyjna, złożona z osób spoza danej placówki (reprezentujących dany sektor zawodowy) i nauczycieli danej placówki.

Ministerstwo nie przeprowadza wspólnych egzaminów dla wszystkich szkół, za przyznawanie kwalifikacji odpowiadają bowiem same szkoły - pod warunkiem, że kwalifikacje te zostały formalnie zatwierdzone, a o utrzymanie standardów kształcenia dba inspektorat oświaty.

We Wspólnocie Francuskiej funkcjonuje komitet koordynacyjny, którego zadaniem jest monitorowanie jakości i równoważności poziomu nauczania w ramach kształcenia obowiązkowego. Jeżeli komitet posiada informacje wskazujące na to, że jego zalecenia nie są wdrażane przez określoną szkołę lub że dana szkoła wdraża je w sposób ewidentnie niewłaściwy, przekazuje raport rządowi, który podejmuje odpowiednie działania zaradcze lub kroki dyscyplinarne.