Wielka Brytania

JEDNOCZONE KRÓLESTWO - ANGLIA

a) Etapy

Primary education (szkolnictwo podstawowe)	Wiek: 5-11 lat
Secondary education (szkolnictwo średnie I stopnia)	Wiek: 11-16 lat

Wiele dzieci rozpoczyna naukę w klasie zerowej szkoły podstawowej w wieku 4 lat.

Większość uczniów przechodzi ze szkoły podstawowej (primary school)do szkoły średniej (secondary school)w wieku 11 lat, choć w niektórych regionach Anglii uczniowie uczęszczają do middle schoolw wieku, odpowiednio, od 8 lub 9 do 12 lub 13 lat.

Wiele szkół średnich prowadzi również kształcenie na poziomie ponadobowiązkowym dla uczniów w wieku od 16 lat do 18 lat i powyżej.

Kryteria przyjęć

Za przyjęcie ucznia do szkoły podstawowej lub średniej finansowanej ze środków publicznych nie można pobierać opłat.

Rodzice mogą składać podanie o przyjęcie dziecka do dowolnej szkoły. Władze lokalne zobowiązane są stosować skoordynowane zasady przyjęć w celu uproszczenia procesu rekrutacji tak, aby dziecko dostało miejsce w jednej szkole w tym samym dniu.

Proces rekrutacji do szkół musi być zgodny z przepisami zawartymi w "Zasadach przyjęć do szkół" (School Admissions Code)oraz w "Zasadach odwołań w procesie przyjęć do szkół" (School Admission Appeals Code,2010). Wszystkie szkoły dotowane ze środków publicznych (maintained schools),które dysponują wolnymi miejscami, muszą je bezwarunkowo udostępnić wszystkim kandydatom. Organ władz lokalnych lub organ prowadzący (zależnie od statusu prawnego szkoły) musi opracować politykę przyjęć, w której przedstawia zasady przydziału miejsc w przypadku, gdy liczba podań przekracza liczbę miejsc w szkole. Dokument "Zasady przyjęć do szkół" określa kryteria decydujące o tym, których kandydatów traktować priorytetowo w przypadku zbyt dużej liczby chętnych. Zabronione jest przeprowadzanie rozmów kwalifikacyjnych z dziećmi i ich rodzinami. W oparciu o przepisy zawarte w Ustawie o Edukacji i Umiejętnościach z 2008 roku, wprowadzone w 2010 roku zmiany w ww. zasadach mają na celu usprawnienie procesu rekrutacji poprzez: zobowiązanie odpowiednich władz do konsultacji z rodzicami i wspólnotą lokalną podczas ustalania zasad rekrutacji, ustanowienie forów reprezentujących podmioty zainteresowane w celu monitorowania lokalnej polityki przyjęć oraz określenie jednolitych dla całego kraju terminów składania podań w celu uproszczenia całego procesu. W 2011 roku rozpoczęto konsultacje dotyczące proponowanych zmian w zasadach przyjęć do szkół.

Większość szkół podstawowych i średnich finansowanych ze środków publicznych to szkoły koedukacyjne. Do wszystkich szkół podstawowych przyjmuje się dzieci niezależnie od ich zdolności. Większość szkół średnich w Anglii to szkoły ogólnodostępne przyjmujące młodzież niezależnie od zdolności, choć w niektórych regionach kraju istnieją także grammar schoolsprowadzące selekcję.

b) Dzienny/tygodniowy/roczny wymiar zajęć

Szkoły muszą być czynne przez 190 dni w roku (380 sesji trwających pół dnia). Ponadto, od nauczycieli wymaga się dyspozycyjności przez dodatkowe 5 dni w roku, które powinny być poświęcone na zajęcia inne niż nauczanie, np. doskonalenie zawodowe. Dokładne terminy semestrów, ferii i wakacji ustalają lokalne władze lub organ prowadzący, zależnie od statusu prawnego szkoły. Rok szkolny trwa na ogół od początku września do drugiej połowy lipca. Szkoły prowadzą zwykle zajęcia przez pięć dni w tygodniu (od poniedziałku do piątku). Obecnie zmierza się do ustanowienia roku szkolnego podzielonego na sześć okresów, w którym daty ferii i wakacji są bardziej równomiernie rozłożone w roku niż dotychczas. Decyzja w sprawie wprowadzenia roku szkolnego podzielonego na sześć okresów pozostaje w gestii lokalnych władz lub organu prowadzącego.

Minimalny zalecany tygodniowy wymiar zajęć dydaktycznych przedstawia tabela:

Wiek od 5 do 7 lat	Wiek od 7 do 11 lat	Wiek od 11 do 14 lat	Wiek od 14 do 16 lat
21	23,5	24	25

Dzień nauki w szkole rozpoczyna się na ogół około 9:00, a kończy o 15:00 lub 16:00. O organizacji czasu w ciągu dnia decyduje szkoła.

c)Wielkość klas/podział uczniów na klasy

Klasy dla dzieci w wieku od 5 do 7 lat mogą liczyć maksymalnie 30 uczniów. O łączeniu uczniów w grupy decydują same szkoły. W klasach szkoły podstawowej uczą się najczęściej uczniowie o zróżnicowanym poziomie zdolności, ale w obrębie takich klas wielu nauczycieli dzieli uczniów na grupy według zdolności. W szkołach średnich lekcje niektórych przedmiotów prowadzi się zwykle w grupach podzielonych według uzdolnień uczniów do nauki danego przedmiotu (tzw. setting), natomiast innych przedmiotów uczy się w klasach o zróżnicowanym poziomie zdolności. Wszyscy nauczyciele mają zapewnić dostęp do zadań o różnorodnym charakterze dla uczniów o różnych zdolnościach. W szkołach podstawowych zajęcia dydaktyczne prowadzą przeważnie nauczyciele przedmiotów zintegrowanych, natomiast w szkołach średnich uczą nauczyciele przedmiotu.

d)Programy i treści nauczania

Do niedawna we wszystkich sprawach związanych ze szkolnym programem nauczania rządowi angielskiemu doradzała Agencja Rozwoju Kwalifikacji i Programów Nauczania (Qualifications and Curriculum Development Agency,QDCA), która przestała funkcjonować w jesieni 2011 roku, choć część odpowiedzialności prawnej jest utrzymana do marca 2012 roku. Rola QDCA podlega obecnie gruntownym zmianom, a odpowiedzialność za opracowanie programów nauczania przejął Departament Edukacji.

Wszystkie szkoły mogą samodzielnie opracować cały program nauczania w sposób odzwierciedlający specyfikę ich potrzeb i warunków działania, są natomiast zobowiązane zadbać o to, by program był odpowiednio zrównoważony i miał szerokie podstawy. W przepisach ustalono również specjalne wymagania dotyczące nauczania określonych przedmiotów, które są takie same dla wszystkich szkół finansowanych ze środków publicznych, włącznie ze szkołami stosującymi system selekcji uczniów.

Program kształcenia obowiązkowego jest podzielony na cztery kluczowe etapy (key stages- KS): KS1 (wiek: 5-7 lat), KS2 (7-11 lat), KS3 (11-14 lat), KS4 (14-16 lat). Obowiązkowymi przedmiotami krajowego programu nauczania na etapach KS1-KS3 są m.in.: język angielski, matematyka, przedmioty ścisłe i przyrodnicze, projektowanie i technika, technologie informacyjno-komunikacyjne, historia, geografia, wychowanie plastyczne i projektowanie, muzyka oraz wychowanie fizyczne. Na etapie KS3 obowiązkowymi przedmiotami są również język obcy i wychowanie obywatelskie. Od 2011 roku planowane jest wprowadzenie języka obcego jako przedmiotu obowiązkowego również na etapie KS2.

Na etapie KS4 liczba przedmiotów obowiązkowych jest mniejsza, są to: język angielski, matematyka, nauki ścisłe i przyrodnicze, technologie informacyjno-komunikacyjne, wychowanie obywatelskie i wychowanie fizyczne. Dodatkowo, przepisy wyznaczają tzw. curriculum entitlement areas(CEA), czyli cztery dziedziny wiedzy, w ramach których szkoły do pewnego stopnia zobowiązane są organizować zajęcia: sztuka, projektowanie i technologie, przedmioty humanistyczne, nowożytne języki obce. Szkoły zobowiązane są organizować zajęcia w zakresie co najmniej jednego cyklu w każdym z czterech entitlement areas.

Istnieją również inne przedmioty obowiązkowe, które nie wchodzą jednak w zakres krajowego ramowego programu nauczania: religioznawstwo - na etapach KS1-KS4 oraz wychowanie seksualne i orientacja zawodowa - na etapach KS3-KS4. Prowadzenie kształcenia na potrzeby rynku pracy jest wymagane na poziomie KS4. Przedmiot "Rozwój indywidualny, przygotowanie do życia w społeczeństwie i edukacja zdrowotna" (PSHE) nie jest wprawdzie obowiązkowy w Anglii, ale od szkół oczekuje się prowadzenia takich zajęć na wszystkich etapach nauczania.

Program nauczania na poziomach KS3 i KS4 został zmodyfikowany, zmiany zaczęto wprowadzać we wrześniu 2008 roku, a ukończono ich wprowadzanie we wrześniu 2010. Nie zmieniła się lista przedmiotów obowiązkowych, ale wśród nowych elementów programu wymienić należy: bardziej elastyczne treści przedmiotowe, bardziej precyzyjne ujęcie podstawowych koncepcji i procesów w ramach danego przedmiotu, stwarzanie możliwości powiązań międzyprzedmiotowych sprzyjających przedsiębiorczości oraz rozumieniu kultury i różnorodności, większy nacisk na umiejętność czytania, pisania, liczenia, logicznego myślenia i uczenia się oraz umiejętności osobiste.

W Anglii nie określa się w przepisach liczby godzin, jaką należy przeznaczyć na poszczególne przedmioty w programie nauczania, i nie wydaje się ogólnych zaleceń w sprawie metod nauczania czy materiałów dydaktycznych. W raporcie rządowym "Jak ważne jest nauczanie" opublikowanym w listopadzie 2010 roku, ministrowie zapowiedzieli plany ograniczenia zaleceń i materiałów oferowanych szkołom w celu zwiększenia autonomii szkoły w zakresie doboru treści kształcenia. W wyniku tego, wszelkie materiały i zalecenia zostały usunięte ze strony internetowej krajowego programu nauczania.

Szkoły i nauczyciele ponoszą odpowiedzialność za wybór metod nauczania i materiałów. Podręczniki są wydawane przez wydawców komercyjnych i nie wymagają zatwierdzenia przez władze odpowiedzialne za edukację.

W styczniu 2011 roku ogłoszono przegląd krajowego programu nauczania. W nowym programie nauczania spodziewa się nacisku na wiedzę z zakresu przedmiotów podstawowych, raczej niż zdobywanie ogólnych umiejętności uczenia się, oraz zmniejszenia zakresu zaleceń na poziomie centralnym, dając szkołom więcej autonomii pod względem interpretacji programu nauczania. Konsultacja nowego programu nauczania została zaplanowana na początek 2012 roku. Nowy program nauczania będzie wprowadzany stopniowo. Od września 2012 roku będzie dostępny program nauczania matematyki, języka angielskiego, nauk ścisłych i przyrodniczych oraz wychowania fizycznego (obowiązywał będzie od września 2013 roku), a od września 2013 roku będzie dostępny program dla innych przedmiotów (obowiązywał będzie od września 2014 roku).

e) Ocena, promocja i kwalifikacje

Obecnie przepisy przewidują obowiązkową ocenę w I klasie szkoły podstawowej i przed zakończeniem kluczowych etapów 1, 2 i 3. Obejmuje ona ocenę dokonywaną przez nauczycieli oraz, w niektórych przypadkach, sprawdziany przeprowadzane i oceniane przez instytucje zewnętrzne lub weryfikowane przez te instytucje pod kątem jednolitego stosowania zasad oceniania.

Agencja Rozwoju Kwalifikacji i Programów Nauczania (Qualifications and Curriculum Development Agency,QDCA) była do niedawna odpowiedzialna za organizację oceniania; QDCA przestała funkcjonować na jesieni 2011 roku, choć część odpowiedzialności prawnej zostanie utrzymana do marca 2012 roku. System obowiązkowych sprawdzianów i ocen jest obecnie zarządzany przez Agencję Standardów i Testowania (Standards and TestingAgency, STA). Odpowiedzialność za kwalifikacje młodzieży w wieku 14-19 lat została przeniesiona do Departamentu Edukacji oraz Biura ds. Regulacji Zasad Kwalifikacji i Egzaminów (Office of Qualifications and Examinations Regulation, Ofqual), zaś odpowiedzialność za kluczowe umiejętności została przeniesiona do Ministerstwa ds. Biznesu, Innowacji i Umiejętności (Department for Business, Innovation and Skills,BIS). Ofqual jest organem odpowiedzialnym za utrzymywanie standardów i upowszechnianie informacji odnośnie kwalifikacji i egzaminów.

Organy przyznające kwalifikacje oferują szereg państwowych kwalifikacji, choć większość uczniów przystępuje do egzaminów z pojedynczych przedmiotów ogólnych i zawodowych, które kończą się uzyskaniem świadectwa General Certificate of Secondary Education(GCSE). Systemy oceniania są różne, ale zawsze obejmują egzaminy czy sprawdziany przeprowadzane i oceniane przez instytucję zewnętrzną. Ocena może obejmować ocenę ustną, praktyczne sprawdziany umiejętności oraz egzaminy pisemne, w zależności od przedmiotu nauczania. Controlled assessmentsjako część nowych kryteriów zastąpiły tradycyjne treści kursów w przypadku większości przedmiotów. W odróżnieniu od treści kursów, uczniowie uzupełniają controlled assessmentspod nadzorem. Kwalifikacje zdobywane na etapie KS4 mogą prowadzić do podjęcia kształcenia ponadobowiązkowego, szkolenia lub pracy.

Uczniowie prawie zawsze są promowani do następnej klasy. Nie jest to wymóg prawny, a raczej zwyczaj i praktyka, wynikające z faktu, iż podział uczniów na grupy leży w gestii szkoły. Niskim osiągnięciom pojedynczych uczniów przeciwdziała się poprzez zastosowanie zróżnicowanego podejścia do nauczania oraz zapewnienie wsparcia, powtarzanie roku jest rzadko praktykowane.

ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO - SZKOCJA

a) Etapy

Primaryschool (P1-P7) (szkoła podstawowa) - ISCED 1	Wiek: 5-11 lat
Secondary school (S1-S4) (szkoła średnia I stopnia) - ISCED 2	Wiek: 12-16 lat

Kształcenie jest obowiązkowe dla dzieci i młodzieży w wieku od 5 do 16 lat.

b) Kryteria przyjęć

Dzieci przyjmuje się na ogół do szkoły na początku roku szkolnego w połowie sierpnia; w związku z tym, co roku ustala się "datę graniczną" (przypadającą zwykle 1 marca), aby dzieci mające urodziny przed tą datą były przyjmowane do szkoły w wieku 4 lat w sierpniu poprzedniego roku, a dzieci mające urodziny po tej dacie na początku następnego roku szkolnego. Władze zapewniają dzieciom miejsca w szkole poprzez określenie dla każdej szkoły jej rejonu. Ustawa o Szkolnictwie z 1980 i jej nowelizacja z 1981 i 2000 roku pozwoliła rodzicom zgłaszać preferencje wyboru szkoły ich dziecka, nawet jeśli szkoła jest usytuowana poza przydzielonym rejonem. Jeśli jest to możliwe - władze edukacyjne mają obowiązek przychylić się do wniosku rodziców. Przepisy gwarantują rodzicom prawo odwołania się do władz, a potem do sądu w przypadku, gdy władze lokalne odrzucą wniosek o przyjęcie dziecka do danej szkoły.

Uczniowie przechodzą ze szkoły podstawowej do średniej I stopnia po ukończeniu siedmiu klas szkoły podstawowej (w wieku 12 lat). Nie ma ograniczeń dotyczących przyjęć, np. egzaminów wstępnych, i uczniowie nie powtarzają klas.

c)Dzienny/tygodniowy/roczny wymiar zajęć

Szkoły są czynne 190 dni w roku, natomiast dokładne terminy semestrów ustalają władze lokalne. Rok szkolny rozpoczyna się na ogół w połowie sierpnia, a kończy w ostatnich dniach czerwca. Władze lokalne dość ściśle przestrzegają standardowych norm dotyczących tygodniowego wymiaru zajęć dydaktycznych: 25 godzin dla szkół podstawowych (z mniejszą liczbą godzin dla najmłodszych dzieci) i 27,5 godziny dla szkół średnich I stopnia.

(Lekcje trwają od 40 do 50 minut - decyduje o tym dyrektor szkoły).

d)Wielkość klas/podział uczniów na klasy

Od sierpnia 2001 r. pierwsze trzy klasy szkoły podstawowej liczą maksymalnie 30 uczniów, choć w zróżnicowanych wiekowo (lub "mieszanych") klasach władze lokalne starają się przestrzegać limitu 25 uczniów. We wrześniu 2008 roku średnia liczba uczniów w klasie w szkole podstawowej wyniosła 23,2 uczniów. Klasy mieszane miały średnio 20 uczniów. W klasach P1 (pierwsze klasy szkoły podstawowej) było najmniej uczniów: średnio 21,1.

W 2004 r. stosunek liczby uczniów do liczby nauczycieli wynosił 16:1 w szkołach podstawowych i 11,8:1 w szkołach średnich, a w szkołach specjalnych 3,3:1.

W szkołach podstawowych klasy składają się na ogół z uczniów o zróżnicowanym poziomie umiejętności, a lekcje prowadzą nauczyciele przedmiotów zintegrowanych. Na poziomie szkoły średniej, szkoły i władze lokalne mogą same podjąć decyzję o utworzeniu części klas o zróżnicowanym poziomie umiejętności i części według poziomu umiejętności. Lekcje mogą się odbywać w całych klasach bądź w podziale na grupy tworzone w danej klasie w celu indywidualizacji nauczania. Każdego przedmiotu uczy inny nauczyciel (przedmiotu).

e)programy i treści nauczania

Program nauczania nie jest określany w formie ustawy czy rozporządzenia, lecz wytycznych i wskazówek publikowanych przez Szkockie Ministerstwo Edukacji i Szkockie Biuro ds. Uczenia się i Nauczania w różnych dokumentach programowych według których wyodrębnia się jedynie dwa przedmioty które maja być nauczane w szkole: edukacja religijna wraz z praktykami religijnymi oraz język celtycki w rejonach, gdzie jest używany. W programie nauczania szkoły podstawowej wyodrębnia się następujące dziedziny: język, matematyka, nauka o środowisku, sztuka oraz religia i etyka wraz z rozwojem indywidualnym, społecznym i edukacją zdrowotną. W szkole średniej I stopnia program nauczania jest podzielony na dwa etapy. W pierwszych dwóch klasach (S1 i S2) prowadzi się kształcenie ogólne zgodnie z narodowym programem 5-14 (National 5-14 Programme),natomiast w trzeciej i czwartej klasie (S3 i S4) wprowadza się elementy specjalizacji i kształcenia zawodowego dla wszystkich uczniów. Nauczyciele mają swobodę wyboru podręczników i pomocy naukowych, choć w niektórych szkołach istnieją listy podręczników ustalone dla poszczególnych przedmiotów bądź etapów nauczania. Aktualnie trwają nadal prace nad poprawą programu 3-18 (http://www.ltscotland.org.uk/curriculumforexcellence/) -rzadowymprogramem reformy edukacji zapoczątkowanym oficjalnie 1 listopada 2004 publikacją dokumentu: Program dla doskonałości - Grupa reformy programowej (A Curriculum for Excellence - The Curriculum Review Group)oraz Program dla Doskonałości - Odpowiedź ministerstwa (A Curriculum for Excellence - Ministerial Response).Ostateczne wskazówki dla nauczycieli nt nowego programu 3-18 zostały opublikowane 2 kwietnia 2009 r. zastępując dotychczasowe programy 3-5, 5-14 i programy dla poziomu szkoły średniej II stopnia - http://www.ltscotland.org.uk/curriculumforexcellence/. Nowy program wchodzi w życie w sierpniu 2009, a obowiązywać będzie w pełni od sierpnia 2010.

f)Ocena, promocja i kwalifikacje

Od 2002 r. program 'Ocena jest po to, by się uczyć' (Assessment is for Learning, AifL)jest istotnym elementem szkockiego systemu edukacji. Jest to program, w którym uczeń znajduje się w centrum procesu oceniania, a sama ocena jest częścią uczenia się i nauczania. W czerwcu 2005, ówczesny organ wykonawczy zobowiązał wszystkie szkoły do wprowadzenia systemu AifL. (http://www.scotland.gov.uk/Publications/2005/06/2393450/34518)

W szkole podstawowej nauczyciele oceniają postępy uczniów w różny sposób; stosuje się m.in. następujące metody: obserwacja pracy uczniów w klasie, omawianie z uczniami ich pracy,

wyznaczanie uczniom specjalnych zadań, podczas których nauczyciel może ocenić ich wiedzę i umiejętności, oraz przeprowadzanie sprawdzianów, z których część jest sprawdzianami szkolnymi, a część sprawdzianami zewnętrznymi. Ogólne wskazówki dla nauczycieli dotyczące prowadzenia oceny publikuje się w dokumencie "Ogólnokrajowe wytyczne: ocena 5-14" (National Guidelines: Assessment 5-14).Nauczyciele mogą także weryfikować swoją fachową ocenę poziomu osiągnięć uczniów w nauce języka angielskiego (czytania i pisania) i matematyki, korzystając z materiałów do oceny opracowanych na szczeblu krajowym. W szkole podstawowej uczniowie przechodzą automatycznie do następnej klasy, a po ukończeniu siedmiu klas szkoły podstawowej (w wieku 12 lat) są przyjmowani do szkoły średniej I stopnia.

W szkole średniej uczniowie są oceniani w sposób ciągły zgodnie z procedurami obowiązującymi w poszczególnych szkołach i przechodzą automatycznie do następnej klasy. W pierwszych dwóch klasach szkoły średniej I stopnia (S1/S2) ocenę prowadzi się zgodnie z ogólnokrajowymi wytycznymi 5-14. Zwykle w klasie S3 uczniowie zaczynają przygotowywać się do egzaminów prowadzących do uzyskania państwowych kwalifikacji (National Qualifications, NQ),które wydaje Szkocki Urząd ds. Kwalifikacji (Scottish Qualifications Authority, SQA).Kwalifikacje dotyczą poszczególnych przedmiotów (matematyki, angielskiego, geografii itp.) oraz podstawowych umiejętności (komunikacji, rozwiązywania problemów, pracy w grupie) i z założenia wszyscy uczniowie powinni być w stanie je uzyskać. Kwalifikacje uzyskuje się na podstawie egzaminu zewnętrznego z elementem oceny dokonywanej przez samą szkołę i weryfikowanej przez Szkocki Urząd ds. Kwalifikacji. Od 2005 r. szkoły mogą przeprowadzać egzaminy typu NQs dla młodszych uczniów.