Nigdy przeciw Bogu

Prezentowana książka „Nigdy przeciw Bogu. Komunistyczna bezpieka wobec biskupów polskich” jest pierwszym tomem serii wydawniczej „Niezłomni”, w ramach której Instytut Pamięci Narodowej będzie ukazywał sylwetki osób – duchownych i świeckich – które w sposób zdecydowany opierały się działaniom komunistycznej dyktatury. W rozpoczynającej serię publikacji zaprezentowane zostały sylwetki dwóch ordynariuszów: kard. Henryka Gulbinowicza – z archidiecezji wrocławskiej i abp. Ignacego Tokarczuka – z archidiecezji przemyskiej oraz dwóch sufraganów: bp. Juliusza Bieńka – z diecezji katowickiej i bp. Jana Pietraszki – z archidiecezji krakowskiej.

Dobór postaci nie był przypadkowy. Autorzy poszczególnych części książki pragnęli zaprezentować osoby o różnej filozofii życiowej i temperamencie aby podkreślić zróżnicowane metody oporu antykomunistycznego. Czterej hierarchowie odmiennie realizowali swe biskupie posłannictwo. Wszyscy jednak zostali uznani przez komunistów za wyjątkowo niebezpiecznych. Każdy z nich przez kilkadziesiąt lat był "szczypany" przez bezpiekę. Inwigilowano ich, podsłuchiwano, śledzono, prowokowano administracyjne represje, otaczano agenturą. Nieskuteczne próby złamania ducha biskupów, podejmowane przez funkcjonariuszy UB-SB, zostały ukazane w bogatym materiale źródłowym.

Książkę podzielono na cztery części poprzedzone obszernym wprowadzeniem. Wprowadzenie obejmuje zarys działań aparatu bezpieczeństwa i represji wobec Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1944-1990. Ukazuje zmiany w polityce wyznaniowej, realizowanej przez władzę komunistyczną, oraz zwraca uwagę na zróżnicowany charakter prób oddziaływania na duchowieństwo i Kościół instytucjonalny. Opisano w nim zarazem metody, środki i formy pracy operacyjnej UB-SB - tworząc syntetyczny przewodnik po zmieniających się kategoriach osobowych źródeł informacji i spraw operacyjnych, których nazwy wielokrotnie pojawiają się w prezentowanych dokumentach.

Każda z czterech części książki poświęcona jest innej postaci i stanowi odrębną, zamkniętą całość. W każdej z nich zamieszczono wstęp biograficzny - przedstawiający podstawowe informacje z życiorysu bohatera oraz omawiający podejmowane przeciwko niemu działania operacyjne. Materiał biograficzny uzupełnia wkładka z fotografiami. W dalszej kolejności zaprezentowano dokumenty bezpieki obrazujące zróżnicowane metody zbierania informacji o bohaterze czy dokumentujące rozmaite tajne działania operacyjne, za pośrednictwem których próbowano na niego oddziaływać. Dokumenty ułożono w porządku chronologicznym i opatrzono rozbudowanymi przypisami. W przypisach szerzej omówiono wzmiankowane w dokumentach wydarzenia, zamieszczono noty biograficzne wymienionych osób oraz - w tych wypadkach, w których było to możliwe - rozszyfrowano personalia agentury donoszącej na bohaterów książki. Każdą część zamyka aneks, zawierający fotografie oraz informacje dotyczące przebiegu służby funkcjonariuszy zaangażowanych w opisywane działania. Pozwoliło to na zdjęcie zasłony anonimowości z aparatu represji i ukazanie jednostkowej odpowiedzialności konkretnych osób za działania prowadzone przez komunistyczną bezpiekę.
***
W kolejnych tomach poprzez dokumenty komunistycznej bezpieki ukazywane będą metody i środki, wykorzystywane przez aparat represji wobec osób jednoznacznie przeciwstawiających się czerwonemu totalitaryzmowi. Na przykładzie losów osób niezłomnych będzie można poznać pełne spektrum działań UB-SB: inwigilację, rozpracowanie, kombinację, inspirację, dezinformację czy dezintegrację operacyjną. Ukazane zostaną narzędzia działania - osobowe, czyli agentura oraz rzeczowe, czyli np. podsłuchy, podglądy, obserwacja czy przegląd korespondencji. Jednocześnie Czytelnik będzie miał możność zapoznania się ze zróżnicowanymi formami esbeckiej aktywności - sprawami profilaktycznymi, aktywnego zainteresowania operacyjnego (rozpracowania) czy specyficznymi modelami inwigilacji jakimi były Teczki Ewidencji Operacyjnej Księży.
***
Kard. Henryk Gulbinowicz
Urodził się 17 X 1923 r. w Wilnie, do Wyższego Seminarium Duchownego w Wilnie wstąpił w 1944 r. Święcenia kapłańskie przyjął w Białymstoku w 1950 r., rok później rozpoczął studia na KUL, gdzie w 1955 r. obronił doktorat. Powrócił następnie do Białegostoku. Od 1959 r. był wykładowcą w WSD "Hosianum" w Olsztynie. W 1970 r. uzyskał sakrę biskupią i został administratorem apostolskim w Białymstoku. W grudniu 1975 r. został mianowany arcybiskupem metropolitą wrocławskim. W latach 1977-1987 był wykładowcą i Wielkim Kanclerzem Papieskiego Fakultetu Teologicznego. Po powstaniu "Solidarności" aktywnie wspomagał dolnośląskich działaczy związku. W 1985 r. został mianowany kardynałem, działał w kilku watykańskich kongregacjach. W 2004 r. złożył rezygnację ze sprawowanych funkcji, pozostając we Wrocławiu.

Abp Ignacy Tokarczuk
Urodził się 1 II 1918 r. w Łubiankach Wyżnych koło Zbaraża. W 1937 r. wstąpił do seminarium duchownego we Lwowie i został studentem tamtejszego Uniwersytetu Jana Kazimierza. Studia kończył już w czasie wojny w konspiracyjnym seminarium, a święcenia kapłańskie uzyskał w 1942 r. Był wikariuszem w Złotnikach, a później we Lwowie. W listopadzie 1945 r. wyjechał do Katowic. Rok później rozpoczął studia na KUL, gdzie w 1951 r. obronił doktorat. Początkowo pracował na KUL, a w 1952 r. wyjechał do Olsztyna, gdzie w WSD "Hosianum" był wykładowcą przez dziesięć lat. W 1962 r. powrócił na KUL. W grudniu 1965 r. uzyskał sakrę biskupią i został mianowany biskupem przemyskim. Od połowy lat 70. wspierał działania opozycji antysystemowej, m.in. KOR, ROPCiO, a później "Solidarności". W 1992 r. został arcybiskupem metropolitą przemyskim. W 1993 r. złożył rezygnację ze sprawowanych funkcji, pozostając w Przemyślu.

Bp Juliusz Bieniek
Urodził się 11 IV 1895 r. w Sowczycach koło Olesna. W 1914 r. został studentem Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Święcenia kapłańskie przyjął w 1918 r. Pracował następnie w parafiach w Siemianowicach, Pstrążnej, Biskupicach, Goszycach, Raciborzu, Gorzowie Śląskim i, ponownie, Siemianowicach. W 1924 r. został powołany do pracy w Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego. W 1930 r. został kanclerzem katowickiej kurii, a w 1937 r. uzyskał sakrę biskupią i został mianowany sufraganem diecezji katowickiej. Po wybuchu wojny został najpierw objęty aresztem domowym, a następnie wysiedlony z diecezji. Powrócił do niej w 1945 r. Zaangażowany w obronę nauki religii w szkołach, w 1952 r. - tym razem przez władze komunistyczne - został wygnany z diecezji. Powrócił do niej w 1956 r. Był uczestnikiem obrad Soboru Watykańskiego II. W 1975 r. złożył rezygnację ze sprawowanych funkcji, zmarł w Katowicach w 1978 r.

Bp Jan Pietraszko
Urodził się 7 VIII 1911 r. w Buczkowcach koło Bielska-Białej. W 1931 r. wstąpił do seminarium duchownego w Krakowie i rozpoczął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1936 r. Był następnie wikariuszem w Rabce, Czarnym Dunajcu, Zakopanem i Krakowie. W tym czasie dwukrotnie przez kilka miesięcy pełnił obowiązki kapelana osobistego kard. Adama Sapiehy. Od 1948 r. był prefektem WSD w Krakowie. W 1957 r. został administratorem parafii przy Kolegiacie Św. Anny w Krakowie, gdzie rozwinął pracę duszpasterstwa akademickiego. Parafią administrował do 1984 r. Sakrę biskupią uzyskał w 1962 r., a rok później został wikariuszem generalnym archidiecezji. Był uczestnikiem obrad Soboru Watykańskiego II. Zmarł w Krakowie w 1988 r.

***

W Instytucie Pamięci Narodowej prowadzony jest ogólnopolski projekt badawczy "Aparat bezpieczeństwa w walce z Kosciołem i wolnością wyznania" oraz szereg projektów regionalnych poświęconych Kościołowi w okresie PRL. Efektem tych prac jest szereg publikacji. Ukazały się m. in.: "Metody pracy operacyjnej wobec Kościołów i Związków wyznaniowych 1945-1989", "Kościół w PRL", "Milenium czy Tysiąclecie", "Władze komunistyczne wobec Kościoła katolickiego w Łódzkiem", "Do prześladowania nie daliśmy powodu … Materiał z sesji poświęconej procesowi Kurii krakowskiej", "Z dziejów Kościoła katolickiego w Wielkopolsce i na Pomorzu Zachodnim", "Represje wobec duchowieństwa Kościołów chrześcijańskich w okresie stalinowskim w krajach byłego bloku wschodniego". Obecnie w przygotowaniu jest tom studiów dotyczący problemu działania aparatu bezpieczeństwa wobec kurii biskupich w Polsce w latach 1945-1989".

Więcej informacji na stronach Instytutu Pamięci Narodowej: www. ipn.gov.pl

Udostępnij

« powrót

Komentarze

Reklama - Wykorzystajmy wspólnie nasz potencjał! • Kontakt • Patronat • Praca dla studentów •