Hitlerowcy przywoływani przez Primo Leviego cynicznie mówili więźniom: Nawet jeśli któryś (z was – przyp. MB) ocaleje, nie uwierzą wam. Historię obozów podyktujemy światu my. Przez lata więźniowe śnili ten sam przerażający sen: po powrocie do domu opowiadali bliskiej osobie, co przeżyli w obozie, a ta nie chcąc im wierzyć i słuchać ich opowieści, odwracała się i odchodziła w milczeniu… Po wyzwoleniu większość ocalałych odczuwała nie radość i ulgę, ale smutek i przygnębienie! Po latach wielu z tych, którzy przeżyli, popełniło samobójstwo.
Były więzień Auschwitz, Primo Levi, z rzadko spotykaną w tego typu relacjach rozwagą i spokojem, wstrzymując się od łatwego osądu, opisuje nieludzki „wszechświat obozów koncentracyjnych”, banalność zła panoszącego się w tym dantejskim piekle, mechanizmy rządzące katami i ofiarami, strukturę obozu (język, podziały w obozowej społeczności, sposoby kolaboracji itd.), złowrogą logikę przemocy i zafałszowania pamięci – mechanizm obronny tych, którzy mniej lub bardziej czynnie opowiedzieli się po stronie prześladowców.
„Primo Levi był bez wątpienia najwybitniejszym, i to nie tylko w rodzimej skali włoskiej, pisarzem hitlerowskich kacetów. Okres spędzony w Oświęcimiu naznaczył go na całe życie, aż do samobójczej śmierci. Odnoszę się do tego, co napisał o znaku zapytania, jaki zawisł nad obrazem człowieka po doświadczeniach niemieckiego wszechświata koncentracyjnego, z ogromnym szacunkiem i podziwem. Mimo, że nie był pisarzem z urodzenia, wykształcenia i powołania, wymieniam go zawsze wśród czołowych piór literatury powojennej”.
Gustaw Herling-Grudziński
„Powtarzam to raz jeszcze: nie my, którzy przeżyliśmy, jesteśmy prawdziwymi świadkami (…). To tylko oni (…) na zawsze pogrążeni, prawdziwi świadkowie, mogliby udzielić wyjaśnień, które miałyby sens ogólny (…). My mówimy zamiast nich, mówimy w ich imieniu.” - Primo Levi, Pogrążeni i ocaleni
Przekład z języka włoskiego: Stanisław Kasprzysiak; premiera: 31 października 2007
ISBN 978-83-08-04122-2 stron 254 cena det. 32,90 zł
poleca:
