Adam Michnik: Cywil w Berlinie jako tekst współczesny

Pytamy wszak: czy ci ludzie byli ślepi? Czy nie widzieli, do czego to wszystko zmierza? Dlaczego milczeli, kiedy parlament zamieniano w maszynkę do głosowania, dławiono wolną prasę, łamano demokrację pod pretekstem walki z zagrożeniem komunistycznym? Czy nie rozumieli złowrogiego sensu nazistowskich deklaracji pogardy dla elit intelektualnych, tych "łże-elit" oskarżanych o inspirowanie nieżyczliwych opinii w prasie zachodniej? Czy nie potrafili rozpoznać grozy i głupoty w przemówieniach nazistów, gdzie tępiono liberałów i kosmopolitów, pacyfistów i przeciwników kary śmierci?”.
Link do tekstu: http://serwisy.gazeta.pl/wyborcza/1,34591,3653421.html?as=1&ias=2&startsz=x

***

Cywil w Berlinie Antoniego Sobańskiego to zbiór fascynujących reportaży z Trzeciej Rzeszy. Po zwycięstwie wyborczym nazistów Sobański kilkakrotnie jeździł do Niemiec, by na miejscu przekonać się, jak narodowy socjalizm zmienia życie Niemców. Do roli tej przygotowany był znakomicie – świetnie znał kraj, jego język, kulturę i mieszkańców, z którymi łączyły go więzy przyjaźni. Jego relacje z Berlina i Norymbergi uderzają nowoczesnością ujęcia i błyskotliwością obserwacji. Tożsamość narratora-spektatora jest tu wyraźnie określona – Sobański w Niemczech to cywil w koszarach, zdeklarowany liberał w kraju, w którym jednostka ma służyć państwu, miłośnik kultury europejskiej w zdziczałym świecie nacjonalistycznego kiczu. Część reportaży Sobańskiego została wydana w 1934 roku nakładem wydawnictwa „Rój”; pozostałe ukazały się w „Wiadomościach Literackich” z lat 1934 i 1936. Pierwsza całościowa edycja Cywila w Berlinie, opracowana przez prof. Tomasza Szarotę, ukazała się nakładem Wydawnictwa Sic! w tym roku.