Alain Finkielkraut, Niewdzięczność. Rozmowa o naszych czasach

Pamięć historyczna służy mu głównie do podkreślania przewagi współczesności nad ponurą przeszłością, pełną przesądów, wykluczeń i zbrodni. Ale czy odrzucając dziedzictwo, rzeczywiście stajemy się bardziej światli, otwarci i wolni? Oto pytanie, na które stara się odpowiedzieć autor Niewdzięczności. Szczególne miejsce w jego refleksji zajmuje Europa Środkowa i zamieszkujące ją „małe narody”, które – w odróżnieniu od wielkich narodów europejskich – przechowały zapomnianą „sztukę dziedziczenia” i łączą uniwersalną tożsamość europejską z lokalną tożsamością narodową. Niewdzięczność jest zbiorem rozmów z Finkielkrautem, które przeprowadził kanadyjski profesor Antoine Robitaille. Nie jest to jednak zwyczajny zbiór wywiadów, pisze Robitaille w swoim Posłowiu. „Od samego początku pragnąłem, by była to wymagająca lektura, zarówno za sprawą przyjęcia przeze mnie roli adwokata diabła, jak też poprzez zasięg podejmowanych przez nią tematów”. „W samym sercu naszego odosobnienia i naszej skrytości toczy się debata. Nie istnieje cogito, które nie nawiązywałoby bądź nie prowadziłoby jakiegoś dialogu. Nie istnieje głowa pełna myśli, która nie byłaby jednocześnie głową pełną wymagających przyjaciół i natrętnych przeciwników. Tym, co w tym przypadku zawdzięczam swemu przyjacielowi z Quebeku – małego narodu, którego dewizą jest zdanie Pamiętam – jest docenienie wagi innego stwierdzenia Hölderlina: Język – najniebezpieczniejsze ze wszystkich dóbr – dany został człowiekowi po to, by mógł on dawać świadectwo temu, co odziedziczył, dzięki czemu jest tym, czym jest”, pisze Alain Finkielkraut. Ten filozof i publicysta francuski, enfant terrible francuskiego życia intelektualnego, urodził się w 1949 roku w Paryżu. Był jedynym synem polskiego Żyda więzionego w Auschwitz. Do swoich korzeni nawiązywał w książce Le Juif imaginaire (1981; Żyd z urojenia), jednak dopiero Porażka myślenia (1987; wyd. pol. 1992) stanowiła przełom w jego karierze jako krytyka „barbarzyństwa nowoczesnego świata”. Oryginalna refleksja Finkielkrauta wyrosła z francuskiego Maja’68 i z czasem ewoluowała w stronę konserwatyzmu; nie daje się jednak jednoznacznie zaklasyfikować według tradycyjnych podziałów politycznych. Jego mistrzami intelektualnymi byli Hannah Arendt i Emmanuel Lévinas. Wydawnictwo Sic! opublikowało w lutym b.r. esej Finkielkrauta W imię Innego. Antysemicka twarz lewicy.