Do Pałacu Szeremietiewów

Wróciwszy ul. Michajłowską na Newski Prospekt, zatrzymajmy się przed domem nr 42. Wzniesiony w latach 1771 – 1775 budynek pamięta Mickiewicza, który często odwiedzał mieszczący się tu Salon Literacki córki Michaiła Spieranskiego. Rekonstruując w wyobraźni tamte wydarzenia, pamiętajmy jednak, że w latach 1835 – 1837 dom ten został podwyższony o jedną kondygnację. W 1848 r. w domu nr 48 na Newskim Prospekcie otwarto pierwszą tego typu w Rosji galerię handlową wg projektu architekta R. Żelaziewicza. Na trzech kondygnacjach Pasażu mieściły się 64 sklepy, w których można było kupić modną (i drogą oczywiście) odzież, obuwie, kapelusze, kosmetyki i biżuterię, sprowadzane wprost z Paryża, toteż galeria rychło otrzymała nazwę „Śmierć mężom”, która zachowała się do dnia dzisiejszego. Pasaż – podobnie jak dzisiejsze hipermarkety – oferował też inne atrakcje: pod jego przeszklonym dachem znajdowały się kawiarnie, gabinet figur woskowych, wystawy. W głównej hali Pasażu grywała orkiestra, było to także miejsce publicznych wykładów i wieczorów dobroczynnych, na których swoje utwory czytali Mikołaj Niekrasow, Fiodor Dostojewski i Iwan Turgieniew. W 1904 r. w pomieszczeniach Pasażu (od strony ul. Italianskiej) otwarto prywatny teatr Wiery Komissarżewskiej. (zob. Teatry) Kolejny obiekt godny obejrzenia to piękny secesyjny budynek (dom nr 56), postawiony w latach 1902 – 1903 przez Gabriela Baranowskiego. Należał on do braci Jelisiejewów (ich protoplaści – prości chłopi, stopniowo zdobywali majątek na handlu winem, produkcji czekolady i dochodach czerpanych z sieci zajazdów), którzy otworzyli w nim jeden ze swoich sklepów. Delikatesy Jelisiejewów zajmują parter tego budynku, na wyższych kondygnacjach mieści się Teatr Komedii. Budowlę zdobią piękne secesyjne witraże w wielkich oknach, wnętrza sklepowe wyposażono w kryształowe żyrandole, rzeźby z brązu i lady z marmuru. Jeszcze dzisiaj zdarza się, że klienci, wchodząc do sklepu, swoją uwagę kierują przede wszystkim na bogate wnętrza, a nie na towary na półkach sklepowych. W czasach radzieckich Delikatesy Jelisiejewów przemianowano na „Sklep nr 1”, potem na „Centralny”, aby po roku przywrócić im pierwotną nazwę, która i tak funkcjonowała w świadomości petersburżan. Zmęczeni spacerem po zatłoczonym Newskim mają teraz okazję skręcić na uroczy pasaż Małej Sadowej, gdzie można posiedzieć na ławeczce koło fontanny, wypić dobre piwo w ogródku przed którąś z restauracji, zajrzeć do baru bistro na przekąskę czy do traktierni „Masza i Niedźwiedź” na bardziej suty posiłek. Przed restauracją „Parnas” warto zwrócić uwagę na rzeźbę XIX-wiecznego fotografa, próbującego właśnie zrobić Państwu zdjęcie swoim starym aparatem. Jeszcze spokojniej jest na podwórkach, gdzie także znajdzie się ławeczka, a nawet (jak pod nr. 4) salon piękności. Na całej ulicy partery domów zajmują sklepy, restauracje. Można powiedzieć, że jest to Newski w miniaturze. W XIX w. Mała Sadowa była ulicą, którą w niedziele jeździł car (trasa prowadziła z Pałacu Michajłowskiego w stronę Jekateryninskiego (Gribojedowa) kanału. Jeden z takich „wyjazdów” zakończył się – jak Państwo pamiętają – na miejscu, gdzie zbudowano sobór „Okrwawiony Zbawiciel”. Mała Sadowa łączy się z ul. Italianską, przy której znajduje się niewielki placyk z ławkami i fontanną pośrodku i popiersiami 4 architektów, którzy zadecydowali o urbanistycznym i architektonicznym obliczu Petersburga: Rossiego, Quarenghiego, Rinaldiego i Rastrellego – Włochów z pochodzenia. Po odpoczynku na Małej Sadowej można jeszcze przejść przez słynny most Aniczkowa na rzece Fontance i skręcić w lewo ku Pałacowi Szeremietiewów, zwanemu też Domem z Fontannami (Nabrzeże Fontanki 34). Możny ród Szeremietiewów, wśród których było wielu wybitnych mężów stanu, otrzymał ziemie nad Fontanką od Piotra I. W 1712 r. feldmarszałek Borys Szeremietiew zbudował tu pierwszy pałac. Na jego miejscu w latach 50. XVIII w. Sawwa Czewakinski i Fiodor Argunow wznieśli istniejący do dzisiaj barokowy pałac. Szeremietiewowie byli wielkimi miłośnikami teatru, muzyki i baletu, właścicielami jednego z lepszych w Rosji teatrów pańszczyźnianych. W pałacu mieści się obecnie filia Muzeum Sztuki Teatralnej i Muzycznej, w której można obejrzeć zachodnioeuropejskie instrumenty muzyczne XVI – XIX w., partytury utworów muzycznych (również autorstwa Szeremietiewów), a także bogatą kolekcję instrumentów muzycznych Orientu (por. Muzea). W 1989 r. w oficynie pałacu, w której Anna Achmatowa mieszkała w latach 1933 – 1941 i 1943 – 1954, urządzono muzeum poetki. Ekspozycja opowiada o życiu i twórczości autorki Requiem oraz innych poetów „srebrnego wieku” literatury rosyjskiej. Odtworzono też gabinet drugiego męża Achmatowej – wybitnego historyka sztuki, Mikołaja Punina, represjonowanego przez bolszewików. W pięknej sali koncertowej pałacu są organizowane wieczory muzyczne i literackie oraz wystawy sztuki współczesnej.