Tepe-Kermen

Pozostałości Tepe-Kermen znajdują się na samotnym wzniesieniu o stołowym charakterze (z tureckiego: tepe – wzgórze, kermen – twierdza), wyrastającym 250 m w górę ponad okolicę (540 m n.p.m.). Osada powstała najprawdopodobniej w VI w. jako rezydencja miejscowego pana feudalnego, stając się także lokalnym centrum gospodarczym i przede wszystkim fortecą, pozwalającą kontrolować szlak handlowy, biegnący doliną rzeki Kacza.

Na wzgórzu zachowało się ok. 250 pieczar, umiejscowionych na kilku poziomach. Te, które znajdowały się najniżej, służyły do hodowli zwierząt. Pieczary położone wyżej – niejednokrotnie 2- lub 3-piętrowe, służyły jako mieszkania, miejsca kultu lub punkty obronne, z których łucznicy mogli strzelać do wroga.

W Tepe-Kermen, tak jak i w innych skalnych miastach, istniało kilka cerkwi, zarówno naziemnych, jak i skalnych. W stosunkowo dobrym stanie znajdują się groty cerkwi wykutej w skale i datowanej na VIII–IX w. (po lewej stronie ścieżki, przed wejściem na szczyt). Cerkiew posiada oryginalny plan – jej pomieszczenia rozciągają się w obie strony od ołtarza.

Zabudowania naziemne Tepe-Kermen nie przetrwały do naszych czasów. Twierdza została zniszczona w czasie najazdów mongolsko-tatarskich w XIII w. Do dzisiaj kryje ona wiele tajemnic – nie wiadomo na przykład, skąd mieszkańcy czerpali wodę, bo na górze nie ma żadnego śladu po źródle czy studni.